213
Seans sathi
(session)
– amaliy jarayonlar orasidagi aloqa seanslarini
o‗tkazish va tashkil qilish (tarmoq abonentlari
orasidagi seanslarni
ta‘minlash, ma‘lumotlar uzatish rejimini va navbatini boshqarish:
simpleks, yarimdupleks, dupleks). Bu sathning ko‗pgina funksiyalari,
ulanishni o‗rnatish va amaliyotda ma‘lumotlar almashish tartibini
ta‘minlash transport sathda amalga oshiriladi,
shuning uchun seansli sath
protokollarini qo‗llash chegaralanishga ega.
Transport sathi
(transport)
– ma‘lumotlarni segmentlashtirishni
boshqarish (segment – transport sathni ma‘lumotlar bloki) va manbadan
foydalanuvchiga (abonentlar orasidagi logik kanalni o‗rnatish va axborotni
boshqarishni almashtirish, ma‘lumotlar uzatish sifatini ta‘minlash)
ma‘lumotlarni ikki tomonlama uzatish. Bu
sathda tarmoq sathga taqdim
etiladigan
xizmatlar
qo‗llanilishi
optimallashtiriladi,
ya‘ni
kam
xarajatlarda maksimal o‗tkazish qobiliyati ta‘minlanadi. Transport sath
protokollari juda keng rivojlangan va amaliyotda jadal qo‗llaniladi. Bu
sathda uzatilayotgan axborotning ishonchliligini nazoratiga katta ahamiyat
berilgan.
Tarmoq sathi
(network)
– tarmoqda ma‘lumotlar uzatishni logik
kanalini
boshqarish
(ma‘lumotlarni
marshrutlash
va
adreslash,
kommutatsiyalash:
kanallar, xabarlar, paketlar va multipleksorlash). Bu
sathda
tarmoqning
bosh
telekommunikatsiya
vazifasi
–
foydalanuvchilarning aloqasini ta‘minlash amalga oshiriladi. Tarmoqning
har bir foydalanuvchisi albatta bu sathning protokollarini qo‗llaydi va
tarmoq sathi protokollari qo‗llaniladigan o‗zining yagona tarmoq adresiga
ega. Bu sathda ma‘lumotlarni strukturalash bajariladi – ma‘lumotlarni
paketlarga joylashtirish va paketlarga tarmoq adreslarini berish (paket–
tarmoq sathini ma‘lumotlar bloki).
Kanal sathi
(data-link)
– tarmoq sathi obyektlari orasida ma‘lumotlar
uzatishni fizik kanalini boshqarish va shakllantirish,
fizik ulanishlarni
shaffofligini ta‘minlash, uzatishdagi xatoliklarni to‗g‗rilash va nazorat
qilish. Bu sathning protokollari ko‗p sonli va o‗zining funksional
imkoniyatlari bilan bir-biridan farqlanadi. Bu sathda ko‗p kanalga ulanish
protokollari mavjud. Boshqarish kadrlar sathida bajariladi (kadr–kanal
sathidagi ma‘lumotlar bloki).
Fizik sath
(physical)
– tarmoqni fizik kanal bilan ulanishini uzish va
ushlab turish, o‗rnatish. Boshqarish raqamli bitlar sathida (impulslar, uning
amplitudasi, formasi) va analog (uzluksiz
signalni fazasi, amplitudasi va
chastotasi) sathda bajariladi. Sathlar orasida uzatiladigan axborot bloklari
standart formatga ega: sarlavha, xizmat axboroti, ma‘lumotlar va oxir. Har
214
bir sath axborot blokini quyida turuvchi sathga uzatishda, uni o‗zining
sarlavhasi bilan ta‘minlaydi. Yuqori turuvchi sathni sarlavhasi quyi
turuvchi uzatiluvchi ma‘lumotlar singari qabul qilinadi.
Axborotni uzatish
muhiti sifatida mis kabellar, tolali optik kabellar
va atrof fazo (simsiz aloqa) bo‗lishi mumkin. Magistral aloqa
uchastkalarida asosan optik kabellar keng qo‗llaniladi. Keng polosali
ulanish tarmog‗ida asosan mis kabellar qo‗llaniladi. Shuning uchun asosan
ulanish tarmoqlarida qo‗llaniladigan misli kabellar turini ko‗rib chiqamiz.
