Tarmoqlarda
multimediali
trafikka
xizmat
ko‘rsatish
sifati
parametrlari. Turli xil ko‗rinishdagi trafikni uzatishda har bir
foydalanuvchiga telekommunikatsiya transport ulanishi taqdim etilishi
kerak bo‗lib, u shu trafikka mos xizmat ko‗rsatish sifatini xalqaro
tavsiyalar va standartlarga muvofiq ta‘minlashi kerak.
Ulanish sifatining quyidagi asosiy parametrlari ajratiladi: ulanish
o‗rnatilgan vaqti; ulanishni o‗rnatish ehtimolligi; ulanishning uzilish
ehtimolligi; kechikish; yo‗qolish ehtimolligi; djitter.
Ulanishni o‘rnatilish vaqti t
(cn)
– abonent tomonidan tegishli
multimediali xizmatni taqdim qilishga talabnoma bergan paytda, bu
xizmatni taqdim etish boshlangan paytgacha bo‗lgan vaqt oralig‗i tarzida
aniqlanadi.
207
Ulanishni o‘rnatish ehtimolligi P
(cn)
– tegishli xizmat taqdim etilgan
talabnomalar sonining shu xizmatni taqdim etishga talabnomalarning
umumiy soniga nisbatidir.
Ulanishning uzilish ehtimoli P
(rj)
– tegishli xizmat to‗liq taqdim
qilinmagan talabnomalar sonining xizmat ko‗rsatilgan talabnomalarning
umumiy soniga nisbati tarzida aniqlanadi.
Kechikish τ
i
– i-bloki jo‗natuvchilariga tegishli xizmatning trafigi
ma‘lumotlarini i-blok jo‗natuvchilariga uzatishning boshlanishi bilan va
foydalanuvchining shu blokni qabul qilib olishining tugashi vaqti orasidagi
vaqt oralig‗i tarzida aniqlanadi. τ
I
kechikish uzatilayotgan ma‘lumotlar
bloklarining telekommunikatsiya tarmog‗i uzellari orasidagi aloqa
kanallari bo‗yicha paketlashtirish, uzatish va tarqatish vaqtlari,
shuningdek,
bu
bloklarni
oraliq
kommutatorlar
va
tarmoq
marshrutizatorlari navbatlarida kutishlari vaqti yig‗indisidan tashkil topadi.
Asinxron telekommunikatsiya tarmog‗ida ma‘lumotlar bloklarining
kechikishi har bir blok uchun har xil bo‗lishi mumkin va u tasodifiy
kattalikni ifodalashi mumkin bo‗lib, u quyidagi tarzda ifodalanadi:
N
j
wt
ij
sr
ij
M
k
pr
ik
p
i
i
1
1
)
(
, (1.10)
bu yyerda:
p
i
- trafikning i-ma‘lumotlar blokini paketlashning tasodifiy
vaqt kattaligi, M – xizmatning ikki abonent o‗rtasidagi aloqa kanallarining
umumiy soni; N – xizmatning ikki abonent orasida joylashgan
kommutatsiyalash qurilmalari soni;
pr
ik
-aloqa kanali bo‗yicha trafikning i-
ma‘lumotlar bloki tarqalish vaqtining tasodifiy kattaligi;
sr
ij
- j-
kommunikatsiya qurilmasida trafikning i-ma‘lumotlar blokiga xizmat
ko‗rsatish vaqtining tasodifiy kattaligi;
wt
ij
- j-kommutatsiya qurilmasida
trafikning i-ma‘lumotlar blokining navbatda kutish vaqtining tasodifiy
kattaligi.
O‘rtacha kechikish uzatilayotgan ma‘lumotlar bloklarining barcha
kechikishlarining o‗rtacha qiymati sifatida aniqlanadi:
)
(
)
(
1
b
N
i
i
b
N
, (1.11)
bu yyerda N
(b)
– yetkazib berilgan ma‘lumotlar bloklarining umumiy soni.
Yo‘qotishlar ehtimolligi P
(rs)
- manzilga yetkazib berilmagan
ma‘lumotlar blokining, topshirilganlarning umumiy soniga nisbati bilan
belgilanadi.
208
Djitter σ
(τ)
– mos xizmat trafigining ma‘lumotlar blokini uzatishni
kechikishi τ
(max)
va τ
(min)
o‗rtasidagi farqi sifatida aniqlanadi:
(min)
(max)
)
(
, (1.12)
bu yyerda
D
(min)
,
D
(max)
, (1.13)
dispersiya esa
)
(
1
2
)
(
)
(
1
b
N
i
i
b
N
D
. (1.14)
Transport ulanish parametrlarining abonentlarga taqdim etilayotgan
xizmat sifatiga ta‘siri 1.7-jadvalda keltirilgan.
Eslatma. Katta, o‗rtacha, kam atamalari quyidagilarni aniqlaydi:
katta – telekommunikatsiya ulanishining xizmatni taqdim etish sifatiga
kuchli ta‘siri. Bu parametrning katta qiymatiga yo‗l qo‗yilmaydi; O‗rtacha
– taqdim etilayotgan xizmat sifatiga telekommunikatsiya ulanishining
paramertlarini o‗rtacha ta‘siri. Bu parametrning uncha katta bo‗lmagan
qiymatiga yo‗l qo‗yiladi; Kam – taqdim etilayotgan xizmat sifatiga
telekommunikatsiya ulanishining paramertlarini kuchsiz ta‘siri. Bu
parametrning katta qiymatiga yo‗l qo‗yiladi.
Yetkazib berish vaqti va djitterning qiymatlari haqiqiy vaqt
masshtabida amalga oshiriladigan xizmatlar uchun tarmoqning muhim
tavsiflari hisoblanadi.
Telekommunikatsiya sohasida Yevropa tadqiqot markazining (RACE
- Research on Advanced Communication in Europe) tadqiqotlari natijasida
olingan multimediali xizmatlarning asosiy turlari uchun aniqlangan
ulanishni o‗rnatish va ulanishni uzish ehtimolligi vaqti, ulanishni o‗rnatish
ehtimolliklari, paketni yo‗qolish ehtimolligi, djitter, kechikishlarni yo‗l
qo‗yilgan qiymatlari 1.8-jadvalda keltirilgan.
1.7-jadval
Transport ulanish parametrlarining xizmatni taqdim etish sifatiga ta‘siri
Sifat
parametrlari
Xizmat turi
Telefon Videokonferensiya
Talabga
ko‗ra
video
Ma‘lumotlar
uzatish
Kechikish
Katta
Katta
O‗rtacha
Kam
209
Ulanishni
o‗rnatish vaqti
Katta
Katta
O‗rtacha
O‗rtacha
Djitter
Katta
Katta
Katta
Kam
Yo‗qotish
ehtimolligi
O‗rtacha
O‗rtacha
O‗rtacha
Katta
Ulanishni
o‗rnatish
ehtimolligi
Katta
Katta
Katta
Katta
Ulanishni
uzilish
ehtimolligi
Katta
Katta
Katta
Kam
1.8-jadval
Multimediali trafikni uzatishda xizmat ko‗rsatish sifati parametrlarining
ruhsat etiladigan qiymatlari
Xizmat turi
Xizmat ko‗rsatish sifat parametrlari
t
(cn)
,c
R
(rj)
τ, ms
R
(rs)
σ
τ
, c
IP-telefoniya
0.5...1
10
-3
25...500
10
-3
100...15
0
Videokonferensiya 0.5...1
10
-3
30
10
-3
30...100
Talab
bo‗yicha
raqamli video
0.5...1
10
-3
30
10
-3
30...100
Oddiy
ma‘lumotlarni
uzatish
0.5...1
10
-6
50...100
0
10
-6
-
Televizion
ko‗rsatuvlar
0.5...1
10
-8
1000
10
-8
-
|
