210
7. Multimediali ilovalarni uzatish tarmog‗iga qanday talablar qo‗yiladi?
8. Multimediali trafikning qanday turlari mavjud va ularni qisqacha
tavsiflang?
9. Multimediali trafik qanday parametrlar bilan xarakterlanadi?
10. O‗ziga o‗xshash trafik tushunchasi nima?
11. Multimediali trafikni xizmat ko‗rsatish sifati qanday parametrlar bilan
xarakterlanadi?
3.2. Multimediali aloqa tarmog‘ida qo‘llaniladigan texnologiyalar
Ochiq tizimlarning o‘zaro bog‘lanish etalon modeli. Aloqa bu
tarmoq va aloqa xizmati yig‗indisini o‗zida namoyish etadi (2.1-rasm).
Telekommunikatsiya xizmati – bu xizmatlardan foydalanuvchilarni
ta‘minlovchi
vositalar
majmuasidir.
Ikkilamchi
tarmoqlar
telekommunikatsiya
xizmatlarida
signallarni
kommutatsiyalash,
transportlashni ta‘minlaydi. Birlamchi tarmoqlar ikkilamchi tarmoqlarni
ta‘minlaydi. Mos keluvchi xizmatni tarkibiy
qismi foydalanuvchilarda
joylashgan oxirgi qurilma hisoblanadi.
Xizmat namunasi sifatida telefon aloqasini keltirish mumkin. U
telefon aloqa, ma‘lumotlar uzatish va boshqa xizmatlarni taqdim qiladi.
Telefon tarmog‗i bo‗yicha ma‘lumotlar uzatish (telefon xizmatini qo‗llab)
telefon kanallari bo‗ylab ma‘lumotlar uzatish xizmati sifatida ko‗riladi.
Telefondan foydalanuvchi o‗zining kompyuterini modem yordamida
telefon tarmog‗iga ulashi mumkin. Ma‘lumotlar uzatish xizmati sifatida
biz ma‘lumotlar uzatish uchun mahsus yaratilgan aloqa tizimini
tushunamiz, ya‘ni qurilma
va dasturiy vositalar majmui, qayta ishlash
usullari, taqsimlash va ma‘lumotlar uzatish. Shu vaqtning o‗zida
ma‘lumotlar uzatish xizmati telefon aloqa xizmatini ham taqdim etishi
mumkin.
Telekommunikatsiyaning barcha xizmatlarida axborot almashish
avvaldan belgilangan aniq qoidalar bo‗yicha amalga oshishi kerak. Bu
qoidalar (standartlar) elektr aloqaning bir nechta
xalqaro tashkilotlari
tomonidan ishlab chiqiladi. 1978 yilda standartlashtirish bo‗yicha xalqaro
tashkilotda SC16 komiteti tashkil etildi. Uning vazifasi - ochiq
tizimlarning o‗zaro bog‗lanishi uchun xalqaro tavsiyalar ishlab
chiqarishdir.
211
2.1-rasm. Aloqa arxitekturasi:
1-telekommunikatsiyaning birlamchi
tarmog‗i;
2-telekommunikatsiyaning ikkilamchi
tarmoqlari;
3-telekommunikatsiya vazifalari;
4- telekommunikatsiya xizmatlari.
2.2-rasm. OTO‗B uchun
standartlar ishlab chiqish
strukturasi
Ochiq tizim deb – ochiq tizimlar
talablarini qondiruvchi, turli
tizimlar bilan o‗zaro ta‘sirlashishi mumkin bo‗lgan tizim tushuniladi. Agar
tizim ochiq tizimlarning o‗zaro bog‗lanish (OTO‗B) etalon modeliga mos
kelsa, u ochiq tizim hisoblanadi.
OTO‗B etalon modeli – standartlar tuzilishining umumiy strukturasi.
U alohida standartlar orasidagi o‗zaro bog‗lanish prinsipini aniqlaydi va
OTO‗B uchun talab etiladigan ko‗pgina standartlarni
bir vaqtda ishlab
chiqish imkonini ta‘minlash uchun asos hisoblanadi. Biroq OTO‗B
standarti faqatgina etalon modelni aniqlabgina qolmay, balki etalon
modelni qondiruvchi aniq xizmatlar to‗plamini, shuningdek xizmatlarni
ta‘minlovchi protokollar to‗plamini aniqlashi zarur.
Bunda protokol deb,
bir-biri bilan ishlovchi sathlarni o‗zaro ta‘sirlashish qoidalarini va
jarayonlarini aniqlaydigan xujjat tushuniladi.
1983 yilda etalon model sifatida yetti sathli model tasdiqlangan (2.3-
rasm). Bunda ochiq tizimlarga taalluqli barcha jarayonlar o‗zaro
bog‗langan sathlarga bo‗linadi. Yetti sathli modelda (1-3) quyi sath
protokollari axborot uzatishga, yuqori sath (5-7)
protokollari axborotlarni
qayta ishlashga mo‗ljallangan. Transport sath protokollari ba‘zida alohida
ajratiladi, u axborot uzatish bilan bevosita bog‗liq emas. Biroq bu sath
OTO‘B etalon modeli
OTO‘B xizmatlari
OTO‘B protokollari
212
o‗zining vazifalari bo‗yicha quyi sathlarga yaqin bo‗lgani uchun quyi
sathga tegishlidir.
Barcha yettita sathning vazifasi amaliy jarayonlarni ishonchli o‗zaro
ta‘sirini
ta‘minlashdir.
Bunda
amaliy
jarayonlar
sifatida
foydalanuvchilarning ehtiyoji
uchun axborotlarni berish, kiritish, saqlash
va qayta ishlash jarayonlari tushuniladi. Har bir sath o‗zining vazifasini
bajaradi. Biroq sathlarning xavfsizligi uchun
ular bir-birining ishini
tekshiradi.
2.2-rasm. OTO‗B etalon modelining tuzilishi
Amaliy sath
