238
Hozirda sodir bo‗layotgan tarmoqlarning konvergensiyasida telefon
va boshqa turdagi xizmat turlari orasidagi chegara unchalik ajratilmaydi.
Biroq hozirgi kunda telefon xizmat turlarini boshqa xizmat turlaridan
ajratishimizning asosiy sabablaridan biri, bu abonent tamonidan
chaqiriladigan manzillar tahlili asosida kanallar
kommutatsiyasi bilan
bog‗liq.
Telefon xizmatining asosiy hisob birligi ―ulash minuti‖ hisoblanadi
va bu tarmoqning infrastrukturasiga (TDM, VoIP), mijoz turiga
(subprovayderlarga va korporativ mijozlarga ―minutlar‖ ulgurji sotilishi
mumkin) va ulanish turiga bog‗liq emas. Qo‗shimcha hizmatlar (masalan,
intellektual tarmoq xizmatlari) ham ―minut‖ birligi sifatida hisoblanadi.
Trafikni ―chegaralanmagan‖ tariflash xizmat turlari ham uchrab turadi.
Agar minut bo‗yicha tariflash xizmati operator tomonidan olib borilmasa,
telefon xizmatlariga berilgan xizmat mezonlariga bog‗liq
holda operator
tarmog‗ida telefon kanalini kommutatsiyalash amalga oshirilishi mumkin.
O‗z navbatida ma‘lumotlar uzatish xizmatlari IP, ATM, FR, X.25 va
boshqa shu kabi xizmatlarga bo‗linadi. Bu xizmatlar abonentni manzil
(kommutatsiyalash) bilan ulashni amalga oshiradigan paketlar sarlavhasini
tahlil qilish asosidagi protokollarga bog‗liqligi bilan farqlanadi.
Hisoblashlar uzatiladigan trafikdan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi,
ya‘ni bilvosita yoki bevosita o‗lchash amalga oshiriladi, masalan, xizmat
ko‗rsatish
sathi haqida kelishuv
(SLA)
asosida yoki kanal sig‗imi va uni
ishlatish vaqtiga bog‗liq uzatilayotgan trafikdan kelib chiqqan holda
amalga oshiriladi. Xizmat ko‗rsatish ko‗p protokolli ma‘lumotlar uzatish
muhitidan foydalanilgan holda taqdim etilganda va tarmoqda ko‗p turdagi
trafik mavjud bo‗lganda xizmat turini ―ajratish‖ oson bo‗lmaydi, ya‘ni
ulardan o‗tayotgan trafik qismini belgilash oson bo‗lmaydi. Bularni IP –
paketlari, ATM – yacheykalari, FR va X.25
kadrlari asosida hisoblash
oson bo‗ladi. Bu hisoblashlarning natijalarini foydalanuvchiga ishlatilgan
pul qiymati sifatida uzatiladi. Ko‗p protokolli tarmoqda trafikning
tarifikatsiyasi mavjud bo‗lmagan holatda, xizmat turini ajratilgan kanallar
xizmati turiga kirgizishimiz mumkin.
Keng eshittirishli xizmatlar bir vaqtda ko‗p sonli mijozlarga
ma‘lumotlarni bir yo‗nalishda uzatishni taqdim etadi.
Unga birinchi
navbatda tele va radio eshittirishlar kiradi. Hozirda bu xizmat turlarini
kengaytirish ishlari olib borilmoqda. Bu harakatlar tufayli interaktiv
televideniya vujudga keldi.
Ajratilgan kanallar xizmatlari orqali ma‘lumotlar yetkazib berish tarif
siyosatiga ega kanallarni taqdim etadi. Bu siyosatda trafikning turi,
239
qiymati va kanalni ishlatish darajasi hisobga olinmaydi. Turli xil tariflarni
farqini, kanalning turi va uning eng katta o‗tkazuvchanlik
qobiliyati
bo‗yicha ajratish mumkin.
Mijozlarga ma‘lumotlar yetkazib berish bilan bog‗liq bo‗lmagan
xizmatlarni infrastrukturali xizmatlar deb atash mumkin. Bu xizmat
turlariga misol tariqasida infrastrukturani (qurilma yoki joy) ijaraga
berishni va turli maslahatli xizmatlarni olish mumkin. Bundan tashqari bir
turdagi ish ham bo‗lishi mumkin. Masalan, boshqa operator yoki
korporativ mijozning telekommunikatsiya tarmog‗ini loyihalash yoki
qurish.
