Vazifasi bo ‘yicha aloqa tarmoqlari ikki katta guruhga b o ‘linadi:
um um iy foydalanish aloqa tarm oqlari va foydalanishi cheklangan
aloqa tarmoqlari.
Umumiy foydalanish aloqa tarmoqlari aholi, turli korxonalar,
idora va tashkilotlarni aloqa xizmatlari bilan ta ’minlaydi. Tarmoq
konkret idora m anfaatlari u ch u n q o ‘llaniladi. B unday aloqa
ta rm o g ‘in i qurishda u yoki bu ido ran in g faoliyat xarakteri
belgilaydigan o ‘ziga xos talablar amalga oshiriladi, shuningdek,
bu tarmoqning abonentlari umumiy foydalanish aloqa tarmoqlariga
chiqish imkoniyatiga ega b o ‘lishlari mumkin.
Aloqa kanallarini tashkil etish va ajratish xarakteri b o ‘yicha aloqa tarm oqlari birlam chi (transport) va ikkilamchi (kom m uta-
tsiyalanadigan) tarmoqlarga ajratiladi.
Aloqa tarmoqlarini qurish usullari qabul qilingan kommutatsiya
tizimlari bo ‘yicha aniqlanadi: uzoq muddatli, operativ yoki ularning
birikmasi.
Kommutatsiya turlari b o ‘yicha aloqa tarm oqlari kom m uta-
tsiyalanadigan, qism an kom m utatsiyalanadigan va kom m uta-
tsiyalanmaydigan tarmoqlarga ajratiladi.
K om m utatsiyalanadigan va qisman kom m utatsiyalanadigan
aloqa tarm oqlari uchun kommutatsiyaning turli variantlaridan
foydalanish xarakterlidir.
Uzoq muddatli kommutatsiya (krossli) deb, tarm oqning ikkita
nuqtasi orasida doimiy ulanish o ‘rnatilishiga aytiladi.
Operativ kommutatsiya deb, tarm oqning ikkita nuqtasi orasida
vaqtli ulanish o ‘rnatilishiga aytiladi.
Operativ va uzoq muddatli kommutatsiyalarning birikmasi, aloqa
tarmoqlarining axborot yo‘nalishlari ayrim uchastkalarida uzoq
m uddatli kom m utatsiya, boshqa uchastkalarida esa operativ
kommutatsiya q o‘llanishi mum kinligini faraz qiladi.
Kommutatsiyalanadigan aloqa tarmoqlari — bu ikkilamchi aloqa
tarm oqlaridir, ular xabarlarni uzatish vaqtiga kom m utatsion
stansiyalar va kommutatsiya uzellari yordamida ikkilamchi tarm oq
oxirgi qurilm alarini elektr aloqa kanali orqali abonent talabi yoki
berilgan dasturga mos ravishda ulanishi o ‘rnatilishini ta ’minlaydi.
K om m utatsiyalanadigan aloqa tarm oqlarida uzatish kanallari
um um iy foydalanish kanallaridir.
20
Foydalanishi cheklangan aloqa idoraviy (korporativ) tarm oqlar
1.2-rasm. Aloqa tarmoqlarining tasnifi.
21
Q ism an kom m utatsiyalanadigan aloqa tarm oqlarida uzoq
m uddatli va operativ kommutatsiyalarning barcha tizim laridan
foydalanish nazarda tutiladi.
