‘n birinchi mavzu: Term inologik lu g‘atlar, ularning




Download 3,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/70
Sana14.12.2023
Hajmi3,42 Mb.
#118627
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   70
Bog'liq
H. Dadaboyev - O`zbek terminologiyasi

0 ‘n birinchi mavzu: Term inologik lu g‘atlar, ularning 
mazmun va sifatini aniqlash 
Reja:
1, 0 ‘zbek terminografiyasining shakllanishi.
2.Mustaqillik davri o ‘zbek terminografiyasi.
Asosiy tushunchalar: 
terminologik lug'atlar, izohli lug'at, etimologik 
lug ‘at, lug ‘at tuzilishi, baynalmilal so ‘zlar, biologik jins, bosh so ‘z, tarix 
terminlari, harbiy terminlar, yuridik terminlar, tibbiy terminlar, klinik ter­
minlar.
0 ‘zbek terminologik lug‘atlari, ta’bir joiz bo‘lsa, fan sohalarining 
deyarli barchasini qamrab olgan deyish mumkin. Aniq fan sohalari kabi 
ijtimoiy-gumanitar fan sohalari doirasida qo‘llanuvchi terminlaming 
m a’no-mohiyatini ifodalashga yo‘naltirilgan lug‘atnavislik (terminografi- 
ya) ishlari respublika ilmiy-tadqiqot institutilari yetakchi olimlari, oliy 
o ‘quv yurtlari professor-o‘qituvchilari tomonidan tuzilgan. Terminologik 
lug‘atlaming aksariyati ms tilidan o ‘zlashgan terminlaming o‘zbek tilida 
ifodalanish masalasiga bag‘ishlangan. Albatta, o ‘zbek terminografiyasida 
mavjud asarlaming ko‘lamini hisobga olib, ayrim fan sohalari, chunonchi, 
tibbiyot, huquqshunoslik, tarix, tilshunoslik, harbiy ish doirasida yaratilgan 
ba’zi terminologik lug‘atlarga to‘xtalamiz.
O.Usmonov va R.Doniyorov tomonidan 1979-yili “0 ‘zbekiston” 
nashriyotida 15000 adadda tuzatilgan va to‘ldirilgan holda ikkinchi 
marta nashr qilingan “Ruscha internatsional so‘zlar izohli lug‘ati”, mu- 
alliflar ta ’kidlaganidek, o ‘zbek tilining keng m a’nodagi izohli lug‘ati 
bo‘lmay, uning vazifasiga faqat m s tilidan va m s tili orqali boshqa til- 
lardan o ‘zlashtirilgan so‘zlam i, shuningdek, o ‘zbekcha gazeta va jur- 
nallarda, ilmiy-ommabop va ijtimoiy-siyosiy asarlarda uchraydigan rus­
cha-baynalmilal va ilmiy-publitsistik term inlam igina o ‘z ichiga olgan va 
ularga o ‘zbek tilida o ‘zlashtirilishi asosida izoh berilgan, izohlanayotgan
101


so‘z la rn in g etim ologiyasi (kelib chiqishi) haqida ham ba’zi m a’lumotlar 
keltirilgan. L u g ‘atdan joy olgan so‘z va term inlar rus tilidan va rus tili 
orqali q a d im g i yunon, lotin hamda Yevropa va qisman Sharq xalqlari 
tillaridan o ‘zlashtirilgan so‘zlar va term inlar hisoblanadi. Bu so‘z va 
term in lam in g bir qismi so f ruscha o ‘zlashm alar b o iib , qolgan qismi esa 
xalqaro , b ay nalm ilal yoki internatsional xarakterga ega bo‘lgan. Mazkur 
lug‘at m u tax assislarg a emas, balki keng o ‘quvchilar ommasiga, xusu- 
san, z iy o lila r va talabalarga m o‘ljallangan edi. Lug‘atning tuzilish tartibi 
tu ban d ag ich a k o ‘rinishni hosil qilgan:
Bosh s o ‘zlam ing barcha so‘z va terminlari alifbe tartibida berilgan va 
ular yirik q o ra harflar bilan terilib, har qaysisi abzatsdan boshlangan.
So‘z y o k i termin ko‘p m a’noli bo‘lsa, u holda m a’nolaming har biri 
arab raq am lari bilan ko‘rsatilgan va ular o ‘zaro nuqta bilan ajratilgan.
Bosh s o ‘z yoki termin boshqa so‘z bilan qo‘shilib ishlatilganda, u hol­
da bosh s o ‘zdan keyin ikki nuqta qo‘yilib, ketidan tarkibida o ‘sha so‘z 
yoxud te rm in kelgan so‘z birikmasi berilgan.
Tarkibida bosh so‘z ishlatilgan turg‘un so‘z birikmalari, tarkibli ter­
minlar h a m misol tarzida berilgan. Lug‘atda ular romba ishorasi bilan 
ajratilib, q o ra kursiv bilan belgilangan: 
absolyut... absolyut namlik

Download 3,42 Mb.
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   70




Download 3,42 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



 ‘n birinchi mavzu: Term inologik lu g‘atlar, ularning

Download 3,42 Mb.
Pdf ko'rish