va sh.k. B io log ik jinsni anglatuvchi so‘zlarning har ikki shakli ham lug‘atga  kiritilgan.-  laborant  -




Download 3,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/70
Sana14.12.2023
Hajmi3,42 Mb.
#118627
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   70
Bog'liq
H. Dadaboyev - O`zbek terminologiyasi

 va sh.k.
B io log ik jinsni anglatuvchi so‘zlarning har ikki shakli ham lug‘atga 
kiritilgan.- 
laborant
 -
laborantka, stenografist
 -
stenografistka
 va sh.k.
Mexanizatsiya, dezinfeksiya, koordinatsiya
kabi so‘zlar 
mexanizatsi- 
yalash, dezinfeksiyalash, koordinatsiyalash
singari o ‘zbekcha shakllari bi­
lan y on m a-y o n berilgan.
Vuz, zags, dot, dzot, nep, radar
 singari qisqartmalar o ‘zbek tilida mus­
taqil, y a x lit s o ‘z yoki termin sifatida lug‘atdan o ‘rin olgan.
O m o n im lar lug‘atda alohida-alohida berilgan, bir-biridan rim raqami 
bilan ajratilgan .
O m o form lar ham rim raqamlari bilan ajratilib, alohida-alohida talqin 
qilingan.
S in o n im lar mutlaq m a’noga ega bo‘Isa, u holda izoh eng faol qoTla- 
nadigan sin o n im g a berilib, kam ishlatiladigan yoki eskirgan m a’nodoshi 
so‘z.ay n .o ‘zi. ishorasi orqali unga havola qilingan: 
Lokator. Radiolokator 
so ‘z.ayn.o ‘zi
 v a sh.k.
A n to n im so ‘z yoki terminlar mustaqil tarzda berilgan boisa-da, lekin 
ular b ir-b irig a havola qilinmaydi. Mobodo bunday xavola antonim so‘zlar- 
dan b irin in g yoki har ikkisining m a’nosini ochishga, izohlashga yordam
102


bersa, unday holatda ular bir-biriga havola qilingan: 
mikroskopik...; aksi 
—.makroskopik
 va sh.k.
0 ‘zbek ilmiy terminlogiyasiga mansub b o ig a n qo‘shma va murakkab 
qisqartma so‘zlaming tarkibiy qismlari lug‘atda bosh so‘z tariqasida beril- 
gan: 
avia-, avto-, agro-, geo-, gidro-, mikro-, moto-, radio-, tele-, ultra-, 
foto-
 kabi.
Lug‘atda keltirilgan so‘zlarga o ‘mi bilan 
fiz., tex., mat., geol., astr., 
med.,farm.
singari belgilar qo‘yilgan.
Ta’kidlash joizki, mazkur lug‘atdan o ‘rin olgan va izohlangan bay- 
nalmilal so‘z yoki terminlaming muayyan adadi Mustaqillikdan so‘ng 
jam iyatda yuz bergan tub o ‘zgarishlar oqibatida o ‘zbek tili so‘z boyligidan 
chiqib ketdi yoki ular moziyda ajdodlar tomonidan qo‘llangan leksik bir­
liklar bilan almashtirildi.
Tarixda qo‘llangan terminlar izohiga bag‘ishlab mamlakatimizda nis­
batan katta yoki kichik hajmdagi lug‘atlar nashr qilindi. Shunday lug‘at- 
lar sirasiga X.Y.Bekmuhamedovning “Tarix terminlari izohli lug‘ati” 
(Pedagogika oliy o‘quv yurtlarining studentlari va o ‘rta maktab tarix 
o ‘qituvchilari uchun. Toshkent: 0 ‘qituvchi, 1978), M.Ismoilov, A.Sha- 
ropovlamig “Tarix atamalari lug‘ati”.-Toshkent: Akademnashr, 2013, H. 
Dadaboyevning “Tarixiy harbiy terminlar lug‘ati” (Toshkent, 2007) singari 
asarlami kiritish o ‘zini oqlaydi.
Y.Shermuhamedov va A. Umarov hamkorligida tuzilgan, 1981-yil- 
da “Fan” nashriyotida chop etilgan “Ruscha-o‘zbekcha harbiy terminlar 
lug‘ati” umumharbiy va harbiy-siyosiy xarakterdagi terminlar, qurolli 
kuchlar turlari, ulaming tuzilishi, qurol-yarog‘lari, strategiyasi va takti- 
kasi, ommaviy qirg‘in qurollari, ulardan himoyalanish, zamonaviy har­
biy texnika turlari, ustav, harbiy topografiya, shuningdek, harbiy san’at 
va harbiy ishning boshqa sohalarida qo ‘llanuvchi terminlami ichiga 
olgan.
8000 dan ortiq terminlami qamragan ushbu lug‘atda terminlar qo‘llan- 
ishda qanday tartibda uchrasa shundayligicha alifbo tartibida berilgan. Un- 
dan tub, yasama terminlar qatori tarkibli terminlar ham o ‘rin olgan.
Ruscha termin o ‘zbek tilida ikki yoki undan ziyod m a’noda ishlatil- 
sa o ‘zbekcha variantlar vergul bilan ajratilgan: 
ispitaniye

Download 3,42 Mb.
1   ...   49   50   51   52   53   54   55   56   ...   70




Download 3,42 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



va sh.k. B io log ik jinsni anglatuvchi so‘zlarning har ikki shakli ham lug‘atga  kiritilgan.-  laborant  -

Download 3,42 Mb.
Pdf ko'rish