|
V. Hayot faoliyati xavsizligi
|
| bet | 14/17 | | Sana | 04.06.2024 | | Hajmi | 8,73 Mb. | | #260035 |
Bog'liq BITIRUV MALAKAVIY ISHI YUZIV. Hayot faoliyati xavsizligi
5.1. Atrof-muhitni muhofaza qilish
Aholi soni o‘sgan sari ishlab-chiqarish korxonalarning soni ham ortib bormoqda. Bu ishlab chiqarish korxonalarida atrof-muxitni mussofoligining taminlashga katta etiborga loyiqdir. Uzoq yillar mobaynida eski mamuriy buyriqbozliq sharoitda bu muommoga hech kim e’tibor bermagan edi. Ekologik muammolar milliy va mintaqaviy doiradan chiqib butun insoniyatning umumiy muammosiga aylangan. Tabiat va inson o‘zaro muayyan qonuniyatlar asosida munosabatda bo‘ladi. Bu qonuniyatlarni buzish o‘ylab bo‘lmas ekologik falokatlarni olib keladi. Ekologik xafsizlik kishilik jamiyatining bugungisi va ertasi uchun dolzarbligi juda zarurligi bois eng muxim muommolar jumlasiga kiradi. Ekologik muammo hozirgi zamonning keng miqiyosidagi ijtimoiy muommolaridan biridir. Uni hal etish barcha xalqlarning manfaatlariga mos bo‘lib, sivilizatsiyaning hozirgi kuni va kelajagi ko‘p jixatdan ana shu muommolarni hal qilishga bog‘liqdir. Taraqqiyotning hozirgi bosqichda inson bilan tabiatning uzaro tasirini bir qator muommolarni hal etish faqat bir mamlakatni doirasida chekinib qolmaydi. Ularni butun sayyoramiz kullamida hal had etish zarur. Markaziy Osiyo miqiyosida ekologik xavfning hayot xavfli zonadaridan biri vujudga kelganligini ochiq aytish mumkin. inson tabiatning xo‘jayini degan soxta sotsiologik mafkuraviy davo ayniqsa Markaziy Osiyo mintaqasida kuplab odamlar bir qancha xalqlar va millatlarning hayoti uchun fojiaga aylangan. Bu jarayonlar ham O‘zbekistonni chetlab o‘tmadi. Bu еrdagi muttaxsislrning baholashicha juda murakkab xavfli vaziyat vujudga kelmoqda. Bu vaziyatlar quyidagilardan iborat. Birinchidan еrning cheklanganligi va uning sifati tarkibi pastligi bilan bog‘liq havf to‘xtovsiz ortib bormoqda. Ayni vaqtda еr ulkan boylik bo‘libgina qolmay malakatning kelajagini belgilab beruvchi omildir. Yerning nixoyat darajada sho‘rlanganligi O‘zbekiston uchun ulkan muammodir. Ikkinchidan, O‘zbekistonning ekologik xafsizligi nuqtai nazaridan qaraganda suv zaxiralarning, shu jumladan ustki va еr ostki suvlarning keskin tanqisligi xamda ifloslanganligi katta tashvish tug‘dirmoqda. Uchinchidan, Orol dengizning qurib borishi xavfi Osiyo hududi bo‘ylab, sug‘orish tizimlarini jadal suratda qurish bo‘ylab aholi punktlariga va sanoat korxonalariga suv berish borasida keng ko‘lamdagi fojea Orol halok bo‘lishi sababiga aylandi. To‘rtinchidan, havo bo‘shlig‘ining ifloslanishi ham respublikamizda ekologik havfsizlikka solinayotgan tahdiddir. Atmosferadagi SO2 ning ko‘payib borishi natijasida ularning o‘ziga xos ko‘lamdagi “issiqxona“ effikti vujudga keladi, natijada еr hovosining o‘rtacha harorati ortib ketadi. Ishlab –chiqarish korxonalarining ortib borishi natijasida ularning maxsulot turi ham oshib bormoqda. Malumki ishlab-chiqarish korxonalarining ko‘payishi bilan ularning chiqaradigan har xil muhitning salbiy tasir ko‘rsatib odamlar, usimliklar va hayvonat dunyosining zaxarlashi mumkin, shuning uchun ishlab-chiqarish korxonalaridan chiqayotgan chiqindilar miqdrini kamaytirish va ularni qayta ishlash muhim axamiyatga ega.
Ekstraksiya usulida niobiy va tantal ajratish sexida havoga noorganik chiqindi chang, SO2,SO, NO2 gazlari tushadi. Ishlab chiqarishda foydalanilgan suvlar tarkibida Sa2+, Mg2+, K+, Na+ ionlari, suvda erimaydigan zarrachalar ham bor.
Atmosfera havosini changdan tozalash uchun quyidagi usullar qo‘llaniladi
Gravitatsion
Quruq insrsion va markazdan qochma kuch tasirida
Filtirlash
Hullash
Elektrostatik
Tovush va ultratovush yordamida koagulsiya havoni zaxarli gazlardan tozalash uchun quyidagi usullar qo‘llaniladi:
1. absorbsion 3. katalitik
2. adsorbsion 4. terish
Oqava suvlarini tozalash uchun quyidagi usullar qo‘laniladi
Mexanik – tindirish, cho‘ktirish, suzish
Fizik – kimyoviy, koagulatsiya, flokulyatsiya, reagentli, ion almashtirish
Kimyoviy –a) regenrativ- haydash, adsorbsiya, ekstraksiya
b) desturiktiv – oksidlash, termoksidlash
Biokimyomiy – a) tabiy sharoitda kislorodli muhit
b) suniy sharoitda kislorodsiz muxitda
Ekstraksiya usulida tantal va niobiyni ajratish korxonalarida qattiq chiqindilar ham xosil bo‘ladi. Ularni qayta ishlash uchun quyidagi usullarni qo‘llash mumkin.
mexanik
mexanotermik
fizik- kimyoviy
Loyihalashtirilayotgan korxona atrof-muxitga zaharlovchi moddalardan asosan, chang, oqova suv, qattiq chiqindilar chiqaradi. Changlar miqdorini kamaytirish uchun changni so‘rib oluvchi filtirlar o‘rnatamiz va xomashyoning suv ishtirokida maydalash ishlarini olib boramiz. Texnologik jarayonda nam havodagi massa aralashtirgichlari va quyishiga uzatishini hisobga olib aralashtirgichlar suv bilan yuviladi. Bu oqava suvlar korxona xududa joylashgan tindiruchi hovuzga yuboriladi. Hovuzdga loyqa tushadi va cho‘kindi loylarni olib qayta ishlatishmiz mumkin.
Tozalarning hammasini absorbsion usul bilan ushlab olish va xomashyoni sifatida foydalanishni tashkil etish mumkin.
μ=20mw=1. 5m3/sek D-1m A=260 F=ρm=1 n=1
∆T=T2-T6=400-40=360
Ekstraksiya usulida tantal va niobiyni ajratish jarayonida suv ishlatiladi. Ekstraksiya usulida tantal va niobiyni ajratishda hosil bo‘ladigan oqava suvlari 2 turga bo‘linadi
Ishlab chiqarishda hosil bo‘ladigan suvlar
Maishiy xizmatdan chiqqan suvlar
Atrof- muhitga chiqarila-digan
Gaz va changlar
Manbalari
|
Gaz chang tashlandiq
Chiqindilar miqdori
|
Ajradib qiqayotgan qiqindilar miqdori m3/soat
|
Gaz chang tashlandiq chiqindilar miqdori m3/soat
|
PDV
|
Tozolash usul-lari,
Tozalash usku-nasi
|
Gazsimon
|
Changsimon
|
Asbobdan chiqayotgan chang
|
Tozalashga berilayotgan
|
|
|
Qaynatish jarayoninida chiqaradigan gazlar
|
H2O
|
0,037
|
|
|
0,057
|
1,25
|
|
Hosil bo‘ladigan oqava suvlar tarkibida Sa2+, Mg2+, K+, Na+ ionlari bo‘ladi. Maishiy xizmat uchun ishlatiladigan oqava suvlar tarkibida mexanik aralashmalr va organik moddalar bo‘ladi. Bu oqava suvlarini tozalash uchun koagulatsiya usulidan, tindirish va biologik usullardan foydalaniladi. Bu usullarni qo‘llash uchun kameralardan,tindirgich va biologik hovuzlardan foydalaniladi va qayta foydalanish uchun beriladi.
Sexni suv bilan taminlashda, suv bilan taminlovchi manbalardan foydalaniladi.
Suvdan foydalanish normalariga asoslangan bu bu normaga asosan toza suvni tejash uchun ishlab chiqilgan.
Ishlab chtqarishda qattiq chiqindi sifatida chiqindi gazlari hosil bo‘ladi, ularni tegishli korxonalarda qayta ishlatish uchun beriladi.
Sexni suv bilan taminlash
Suv taminlash manbalari
|
Suvdan foydalanish normalari
|
Aylanma harakatdagi suvning hajmi m3/soat
|
Toza suvni tejash
|
Loyiha bo‘yicha
|
Aslida
|
|
|
Shahar suv bilan taminlash manbai
|
3000
|
2960
|
2500
|
84
|
|
| |
