|
Gazdıń kóleminiń ózgeriwinde atqarılatuǵın jumıs
|
| bet | 5/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #116440 |
Bog'liq Ametova толык таяр Мaftuna AGazdıń kóleminiń ózgeriwinde atqarılatuǵın jumıs. Gazdıń kóleminiń ózgeriwinde sırtqı kúshlerge qarsı atqarılatuǵın jumıs penen tanısayıq. Cilindr formasındaǵı ıdısta porshen astında gaz turǵan bolsın (1.1.2-súwret).
Gaz keńeyip, porshen sheksiz kishkene Δl ǵa jılıssın. Kólemniń keńeyiwin júdá kishkene dep esaplap, basım ózgermey qaladı (p=const) dep alamız. Endi gazdıń keńeyiwde atqarılǵan jumıstı esaplayıq:
A = F · Δl = p · s · Δl = p · ΔV, (1.1.5)
1.1.2-súwret
1.1.3-súwret
Bul jerde F=p S hám S•Δl=ΔV gaz keńeygende kóleminiń ózgeriwi ekenligi názerde tutilǵan.
Atqrilǵan jumista grafiklik tárizde suwretleymiz. Ol 1.1.4-súrette shtrixlanǵan maydan menen kórsetilgen. Gazdiń sirtqi kúshlerge qarsi jumis atqariwiniń nátiyjesinde oniń ishki energiyası kemeyedi, yaǵniy kólemi artip, molekulalardiń arasindaǵi ortasha araliqta artadi, bul bolsa olar arasindaǵi óz-ara tásir etisiw energiyasıniń kemeyiwine alip keledi.
1.1.4-suwret
Gaz keńeygende oniń ishki eneriyasi kemeyedi, ishki energiya sirtqi kúshlerge qarsi jumis atqariwǵa yaǵniy porshendi jiljitiwǵa jumsaladi.
Al gaz qisilǵanda bolsa sirtqi kúshlerdiń gazdiń ustinde atqarǵan jumisi esabinan ishki energiyası artadi.
Jilliliq almasiwi. Eki hár túrli temperaturaǵa iye denelerdi bir-birine tiygizeyik. Belgili waqit ótkennen keyin olardiń temperaturalariniń teńlesiwi júz beredi. Jillisiniń temperaturasi tómeneyedi, suwiǵiniki bolsa kóteriledi. Bir dene molekulalariniń tártipsiz qozǵalisiniń kinetikaliq energiyası ekinshi dene Mexanikaliq jumis atqarilmastan ishki energiyaniń jetkerilip beriliw processine jilliliq almasiwi delinedi. Jilliliq muǵdarı jilliliq almasiwi processinde deneler alatuǵin yamasa beretuǵın energiya ólshemi esaplanadi.
Jilliliq hám jumis energiyanıń kórinisi emes, al oniń uzatiw formasi. Olar energiyanıń uzatiw processsinde ǵana payda boladi.
Denege jilliliq berilgende oniń ishki energiyası artadi, yaǵniy molekulalardıń tártipsiz qozǵalisinińenergiyası artadi.
SI da jilliliq muǵdarıniń birligi sipatinda jumis hám energiya birligi siyaqli Djoul (Dj) paydalanıladı.
SI kirgizilgenge shekem jilliliq muǵdarınıń birligi sipatinda kaloriya paydalanilǵan.
1g distillengen suwdi 1°C ǵa, aniǵraǵi 19,5°C dan 20,5°C ǵa shekem qizdiriw ushın kerek bolatuǵin jilliliq muǵdarı 1 kaloriya delinedi: 1 kal = 4,15 Dj.
|
| |
