|
«Termodinamikanıń 2-nızamı» temasın jańa pedagogikalıq texnologiyalar negizinde oqıtıw
|
| bet | 9/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #116440 |
Bog'liq Ametova толык таяр Мaftuna AAdiabataliq process. Qorshaǵan ortaliq penen jilliliq muǵdarı almaspay júz beretuǵın proceske adiabatalıq process delinedi.
Adiabatalıq proceske tez júz beretuǵın processler missal boladi. Missal ushın gaz tez qisilǵanda atqarilatuǵın jumis oniń temperaturasınıń, yaǵniy ishki energiyaniń artiwina alip keledi. Temperaturanıń artiwi nátiyjesinde átirapqa jilliliq muǵdarı tarqaliwi ushın bolsa belgili waqit kerek. Sonıń ushın da Q=0. ishten janiw dvigatelinde janar may aralaspasinıń janiwi adiabatalıq processke jaqsi missal bola aladi.
Adiabatalıq process ushın termodinamikanıń birinshi nızamı tómendegi kóriniske iye boladi:
ΔU+a=0
Yamasa
A=−ΔU (1.2..6)
Yaǵniy adiabatalıq processte jumis tek ǵana ishki energiyanıń ózgeriw esabinan orinlanadi.
1.3. Termodinamikanıń ekinshi nızamı
Termodinamikanıń birinshi nızamı energiyanıń saqlaniw hám aylaniw nızamın ańlaca-da, termodinamikalıq qubilistiń júz beriwi baǵitin kórsete almaydi. Misal ushın birinshi nizam, jilliliq muǵdarıniń jilliliq deneden suwiq denege ótiw imkaniyati qanday bolsa, suwiq deneden jilli denege ótiw imkaniyati da sonday dep kórsetedi. Negizinde bolsa tábiyatta qanday qubilistiń júz beriwi múmkin degen soraw tuwiladi? Buǵan termodinamikanıń ekinshi nızamı juwap beredi.
Termodinamikanıń ekinshi nızamı. Bul nızamnıń bir neshe formaları bar bolıp, olardiń eń ápiwayi Klauzius aniqlamasın keltiremız.
Jilliliq muǵdarı óz-ózinen tómen temperaturalı deneden joqari temperaturalı denege ótpeydi.
Ámelde sheksiz úlken bolǵan okean suwlarindaǵi jilliliq muǵdarı óz-ózinen temperaturası suwdikinen tómenrek bolǵan denege ǵana ótiwi múmkin. Jilliliq muǵdarın temperaturasi tómen jeneden temperaturası joqari denege ótkeriw ushın qosimsha jumis orinlaw kerek. Soniń menen birge, jilliliq muǵdarı toliq jumisqa aylanbaydi, oniń bir bólegi dógerek-átirapti qizdiriwǵa sariplanadı.
Sol kóz qarastan ekinshi nızamnıń tómendegi Plank aniqlamasi da itibarǵa ilayiq: tábiyatta jilliliq juǵdari toliǵi menen jumisqa aylanatuǵın process boliwi múmkin emes. Jilliliq jumisqa aylaniwi isitqish hám suwitqish boliwi tiyis. Barliq jilliliq dereklerinde isitqishtan suwitqishqa beriletuǵın energiyanıń bir bólimi ǵana paydalı jumisqa aylanadı. Onda jilliliq mashinalarınıń ónimdarliǵi qanday shamalarǵa baylanıslı hám onı arttiriw ushın ne islew kerek degen soraw tuwıladı. Bul sorawǵa ekinshi nızamnıń Karno aniqlaması juwap beredi. Ideal jilliliq mashinasınıń paydalı jumis koeficienti jilliliq beriwshi hám jilliliq alıwshılardıń temperaturaları menen anıqlanadı.
Termodinamika nızamları ámelde qanday mashinalar jasaw múmkinligi hám olardıń ónimdarliǵin arttiriw ushın nelerge ıtıbar berıw kerekligi haqqinda jollama beredi.
Ekinshi túr perpetuum mobile. Ekinshi túr perpetuum mobile okean suwlarindaǵi úlken muǵdardaǵi energiyadan jumis atqarmastan turip paydalaniw múmkin degen pikirge tiykarlanǵan. Termodinamikanıń ekinshi nızamı bolsa jilliliq muǵdarı tek issi deneden suwiq denege óz-ózinen ótiwi múmkin, kerisinshe boliwi ushın bolsa, qosimsha jumis atqariw kerek dep tastiyiqlaydi. Bul bolsa ekinshi túr perpetuum mobileni jasaw múmkin emesligin kórsetedi.
Eger ekinshi túr perpetuum mobileni jasaw múmkin bolǵanda adamzat júdá úlken energiya deregine iye bolar edi. Okeanlardaǵi 1021 kg suwdiń temperaturasin 10C ǵa kemeytiwge erisilse bul 1024Dj jilliliq muǵdarın ajiratip aliwǵa múmkinshilik beredi. Sonsha energiya beretuǵın kómidi temir jol sostavina tiyesek oniń uzinliǵi 1010km den ibarat bolar edi. Bul bolsa Quyash sistemasiniń shamasina teń.
|
| |
