|
«Termodinamikanıń 2-nızamı» temasın jańa pedagogikalıq texnologiyalar negizinde oqıtıw
|
| bet | 7/21 | | Sana | 12.12.2023 | | Hajmi | 0,67 Mb. | | #116440 |
Bog'liq Ametova толык таяр Мaftuna AJilliliq balansi teńlemesi. Belgisiz denenıń salistirmali jilliliq siyimliliǵin tabiw usilin kóreyik. Bunıń ushın qizdirilǵan dene ishinde suw bolǵan kalorimetrge salinadi. Ápiwayi kalorimetr qaqpaqli metall stakannan ibarat bolip, ol kólemi úlkenirek idisqa idis diywallari arasinda bosliq qalatuǵin etip jaylastiriladi. Nátiyjede qizǵan denenıń jilliliq muǵdarı suwǵa hám kalorimetrge beriledi. Process denenıń, suwdiń hám kalorimetrdiń temperaturalari teńleskenge shekem dawam etedi. Denenıń Tj, suwdiń C: kalorimerdıń Tk baslanǵish temperaturalari, cs suwdiń, ck kalorimetrdıń salistirmali jilliliq siyimliliqlari, mj denenıń, ms suwdıń mk kaloorimetrdıń massaların bilgen halda hám aralaspanıń temperaturasi T ni termometrden aniqlap, deneń salistirmali jilliliq siyimliliǵi cj ni aniqlaw múmkin.
Denenıń Bergen jilliliq muǵdarı Q1 suwdiń alǵan jilliliǵi Qs hám kalorimetr alǵan jilliliq muǵdarı Qk lardıń qosindisina teń boliwi kerek, yaǵniy
Q1=Qs+Qk, (1.1.10)
Bul jerde jilliliq balansi teńlemesi delinedi.
Óz náwbetide (1.1.9) ǵa tiykarlanip
Qj = cj · mj (Tj – T) (1.1.11)
Qs = cs · ms (Tj – T) (1.1.12)
Qk = ck · mk (Tj – T) (1.1.13)
(1.1.11, (1.1.12), (1.1.13)ańlatpaların (1.1.10)ke qoyamız:
cjmj (Tj – T) = ss· ms(T-C) + ck·mk (T-Tk)
h’ám bunnan cj nı tabamız:
(1.1.14)
Bull ańlatpa belgisiz denenıń salıstırmalı jıllılıq sıyımlıǵın tabıwǵa imkan beredi.
1.2. Termodinamikanıń birinshi nızamı
Termodinamikanıń birinshi nızamı. Bunıń ushın ısıtılǵan shaynekti mısalǵa alayıq. Shaynek alıp atırǵan jıllılıq muǵdarı Q ishindegi suwdıń jılıwına, yaǵnıy suwdıń ishki energiyasınıń artıwına ∆U hám puwları shaynek qaqpaǵın kótergende sırtqı kúshlerge qarsı (qaqpaqtıń awırlıq kúshi) atqaratuǵın A jumısqa jumsaladı. Bul process ushın energiyanıń saqlanıw h’ám aylanıw nızamı.
Q = ∆U + A (1.2..1)
kóriniske iye boladı. Bull termodinamikanıń birinshi nızamınıń matematikalıq kórinisi bolıp tabıladı.
|
| |
