108
usuli erga ulash himoyasidir. YA`ni uskunalarning kuchlanish
ostida qolishi mumkin
bo`lgan tok uzatmaydigan metall qismini yoki elektr utkazgichlarni erga ulash
hisoblanadi. Erga ulashning printsipial sxemasini quyidagi rasmda keltiramiz.
S fazada korpusga tutashuv sodir bo`lganda, elektr toki erga ulagich orqali erga
o`tadi, chunki odamning qarshiligi
erga ulagichning R
3
qarshiligidan etarlicha
darajada ortiqdir. Erga ulagichning qarshiligi esa 10 Om dan ortiq bo`lmasligi kerak.
Erga ulashning bosh vazifasi, korpusdagi potentsialni
xavfsiz miqdorigacha
kamaytirishdir.
Elektr qurilmalarini erga ulashni, o`zgaruvchan tokda nominal kuchlanish 380 V
bo`lganda va undan yuqori 440 V da va doimiy tokning barcha hollarda, o`zgaruvchan
tokda nominal kuchlanish 42…380 V gacha va doimiy tokda nominal kuchlanish
110…440 V gacha bo`lgan yuqori xavfli va o`ta xavfli mehnat sharoitlarida bajarish
kerak bo`ladi.
13.5.-rasm. Erga ulash himoyasi:
a-printsipial sxemasi, b-erga ulash qurilmasi: 1- erga ulagich; 2-biriktiruvchi polosa.
O`zgaruvchan tokda 42 V va undan kichik kuchlanishda va o`zgarmas tokda 110 V
kuchlanishdan
kam hamma hollarda, ishlaydigan elektr qurilmalari erga ulanmaydi.
Bunday portlash xavfi bor qurilmalar va ikki o`ramli payvandlovchi tansformatorlar
mustasno. Erga ulovchi qurilma (17.5.-rasm) ikki kism: erga ulagich va biriktiruvchi
polosalardan tashkil topadi.
Erga ulagichlar ikki xil sun`iy - faqat erga ulash uchun mo`ljallangan va tabiiy –
erda boshqa maqsadda turgan metall buyum holatlarda bo`ladi. Sun`iy erga ulagichlar
sifatida po`lat quvurlar va 2…3 m uzunlikdagi va devori qalinligi 3,5
mm dan kam
bo`lmagan po`lat burchaklardan foydalaniladi. Tik erga ulagichlar, konturga 4
12 mm
yoki aylana holdagi diametri 6 mm dan kam bo`lmagan po`lat polosalar, payvandlash
bilan biriktiriladi. Tabiiy erga ulagichlar sifatida erga yotqizilgan suv uzatish
109
quvurlari: artezan kuduqlarining quvurlaridan, binolarning
erga tutashgan metall
konstruktsiyalaridan, armaturalardan va boshqalardan foydalanish mumkin.
Erga ulagichlarning qarshiligi hisoblash bilan yoki bevosita o`lchash bilan
aniqlanadi.
YA`ni bir o`zakli erga ulagich tok oqimining qarshiligi
)
4
4
lg
5
,
0
21
(lg
366
,
0
l
h
l
h
d
l
р
R
c
,
(17.5.)
bu erda r-tuproqning solishtirma qarshiligi Om
m;
l
, d- erga ulagichning uzunligi va
diametri (m); h- quvur yotqizilgan chuqurlik (m);
Erga ulagichlarning kerakli soni:
э
н
c
c
R
K
R
n
,
(17.6.)
bu erda K
s
-mavsumiylik koeffitsienti; R
n
- erga ulashning normativ qarshiligi;
e
-erga
ulagichlardan foydalanish koeffitsienti.
-Davlat standartiga asosan neytralli izolyatsiyalangan kuchlanishi 1000 V gacha
bo`lgan qo`zg’almas setlarda erga ulash qurilmasining qarshiligi 10
Om dan
oshmasligi kerak. Erning solishtirma qarshiligi
500 Om
m da
ga bog’liq
bo`lgan oshiruvchi koeffitsientlar kiritiladi.
