106
13.3.-Rasm. Tegish kuchlanishini aniqlash sxemasi.
Odam istagan A yoki V elektr iste`molchilari korpusiga tekkanda uning qo`li
korpusning
=
k
potentsialini oladi. A va V hollar bir xil va korpuslar potentsialiga
tengdir. Odamning oyoqlari erga tegib er no`qtalari potentsialini oladi. Natijada odam
potentsiallar farqi ta`siri ostida qoladi. Bu kattalik
tegish kuchlanishi U
p
hisoblanadi,
bunda A elektr iste`molchiga tegish kuchlanishi U
pa
=
-
na
ga B da esa mos
ravishda U
pb
=
-
ab
bo`ladi.
13.4.-rasm. Qadam kuchlanishini hosil bo`lish sxemasi.
13.4.-rasmda tasvirlangan sxemadan ko`rinib turibdiki,
U
k
=
ch
-
u
,
(13.4.)
bo`ladi.
Bevosita erga ulagich ustida turgan odam
uchun tegish kuchlanishi
=
n
va U
p
=0
bo`ladi, chunki bu erda qo`l va oyoqlar potentsiali bir xildir. Odamni erga ulagichdan
uzoqlashishi bilan tegish kuchlanishi o`sadi. Odam bu erda B elektr iste`molchi
korpusiga tekkanda oyoqlar potentsiali
nb
nolga yaqin bo`ladi
va u holda tegish
kuchlanishi U
pb
=U
f
bo`ladi.
Bir biridan
v
qadam masofada joylashgan va bir vaqtda
odam turgan har xil elektr
potentsialli erning ikki no`qtasi orasidagi kuchlanish U
k
qadam
kuchlanishi deyiladi
(17.4.-rasm).
Bu erda
ch
,
u
- odamning chap va o`ng oyog’i joylashgan no`qtalardagi potentsiallar.
Qadam o`lchami qanchalik katta bo`lsa, odam o`tkazgich erga tekkan joyga shuncha
yaqin bo`ladi. Qadam kuchlanishi miqdori qancha katta bo`lsa,
jarohatlanish xavfi
shuncha yuqori bo`ladi. Qadam kuchlanishi xavfi hayvonlar uchun odamga nisbatan
ko`proq xavflidir. CHunki ularning qadamlari kattaligi ya`ni
oyoqlari orasidagi
masofa odamnikidan kattadir.
107
Qadam kuchlanishi zonasiga tushib qolganda, oyoqlarni tezlik bilan birga qo`yib,
zonadan qisqa qadamlar bilan yoki ikki oyoqni birga bir joyga qo`ygan holda, ikki
oyoqlab oyoq uchida yoki tovonda sakrab chiqib ketish kerak.
Tok uzatish simi erga
tekkan joydan 20 m uzoqlikda qadam kuchlanishi amalda 0 ga tengdir.
