Texnika xavfsizligi

119 
16-ma`ruza. Bosim ostida ishlaydigan idishlarda xavfsizlikni ta`minlash.
 
Reja. 
1. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning turlari va asosiy xossalari 
2. Suyultirilgan va yuqori bosimdagi gazlarni xavfsiz saqlash va tashish. 
3. Qozonxona, bug’ va qaynoq suv qurilmalaridan xavfsiz foydalanish. 
4. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning saqlovchi qurilmalari. 
5. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning texnik holatini tekshirish 
va sinash. 
 
Tayanch iboralar 
Bosim, qozon, quvur, kompressor, avtoqlaf, suyultirilgan gaz, ballonlar, tsisterna, 
baxtsiz hodisalar, jarohatlanishlar, avariyalar, portlashlar, idishlar.
 
 
1. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning turlari va asosiy xossalari 
Hozirgi zamon ishlab chiqarish korxonalarida zich berkitilgan tizimlar keng 
qo`llaniladi. Bu tizimlardan foydalanuvchilar uchun xavf manbai bo`lib hisoblanadi, 
shu sababli ularning xavfsiz ishlashini ta`minlash loyihalash jarayonidan boshlanib, 
tayyorlash, ishlatish, va ulardan kerakli maqsadlarda foydalanish davrida belgilangan 
qoida hamda me`yorlarga qat`iy amal qilish talab etiladi. 
Ularni tayyorlashda me`yorlar va qoidalarda ko`zda tutilgan talablarga javob beradigan 
yuqori sifatli maxsus tayyorlangan materiallardan foydalaniladi. 
Ishlab chiqarish korxonalari shunday uskunalar bilan jihozlanganki, texnologik 
jarayonlarda uskunalar qurilmalaridan keluvchi bug’ qaynoq suv keng ko`lamda 
qo`llaniladi. Bosim bilan ishlaydigan qurilmalar va idishlar jumlasiga bug’ qozonlari, 
bug’ qabul qilgichlar, bug’ va qaynoq suv quvurlari, kompressorlar, avtoqlaflar, 
siqilgan hamda suyultirilgan gazlar saqlanadigan va tashiladigan ballonlar hamda 
tsisternalar kiradi. Ulardan xavfsiz foydalanishga zaxira koeffitsienti katta bulgan eng 
maqbul qurilmalarga saqlovchi va nazorat o`lchov asboblari o`rnatish yo`li bilan 
erishiladi. 
Bunday jihoz va uskunalarning ishdan chiqishi va portlashiga mexanik 
mustahkamligining yo`qolishi, bosimning me`yoriy ko`rsatkichidan oshib ketishi, 
berkituvchi uskunalarning yo`qligi yoki buzilishi, qurilmalarning zichligini buzilishi, 
ishlatilayotganda belgilangan tartibga rioya qilmaslik, tegishlicha nazoratning olib 
borilmasligi sabab bulishi mumkin. 
Bosim bilan ishlaydigan idishlarni o`rnatish va ulardan xavfsiz foydalanish qoidalariga 
qat`iy amal qilish zarur. 

120 
Qoidalarda idishlar giometrik tuzilishi to`g’ri bulishiga, ularning foydalanish joyida 
to`g’ri o`rnatilishiga, ashyolarning mos tanlanishiga va ularning mustahkam bulishiga 
idishlarni tayyorlovchi hamda o`rnatuvchi tashkilotlar javobgar hisoblanadi. 
Bosim bilan ishlaydigan idishlarni quvurlardan uzib quyish uchun ular berkituvchi 
armatura (ventil, jo`mraklar, surilma qopqoqlar) bilan, saqlovchi tuzulmalar, muhim 
harorati va bosimini o`lchovchi asboblar, suyuqlik miqdori (sathini) ko`rsatkich bilan 
ta`minlangan bulishi kerak. 
Har bir idishda undagi muhitning kamini to`ldirish, shuningdek, kondensatni chiqarib 
yuborish uchun maxsus tuzulmalar ko`zda tutilgan bulishi lozim. 
Berkituvchi armatura idishga bug’, gaz yoki suyuqlik keladigan va undan ketadigan 
quvurlar o`rnatilish darkor. 

Download 3,02 Mb.