119
16-ma`ruza. Bosim ostida ishlaydigan idishlarda xavfsizlikni ta`minlash.
Reja.
1. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning turlari va asosiy xossalari
2. Suyultirilgan va yuqori bosimdagi gazlarni xavfsiz saqlash va tashish.
3. Qozonxona, bug’ va qaynoq suv qurilmalaridan xavfsiz foydalanish.
4. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning saqlovchi qurilmalari.
5. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning texnik holatini tekshirish
va sinash.
Tayanch iboralar
Bosim, qozon, quvur,
kompressor, avtoqlaf, suyultirilgan gaz,
ballonlar, tsisterna,
baxtsiz hodisalar, jarohatlanishlar, avariyalar, portlashlar, idishlar.
1. Bosim bilan ishlaydigan idishlarning turlari va asosiy xossalari
Hozirgi zamon ishlab chiqarish korxonalarida zich berkitilgan tizimlar keng
qo`llaniladi. Bu tizimlardan foydalanuvchilar uchun xavf manbai bo`lib
hisoblanadi,
shu sababli ularning xavfsiz ishlashini ta`minlash loyihalash jarayonidan boshlanib,
tayyorlash, ishlatish, va ulardan kerakli maqsadlarda foydalanish
davrida belgilangan
qoida hamda me`yorlarga qat`iy amal qilish talab etiladi.
Ularni tayyorlashda me`yorlar va qoidalarda ko`zda tutilgan talablarga javob beradigan
yuqori sifatli maxsus tayyorlangan materiallardan foydalaniladi.
Ishlab chiqarish korxonalari shunday uskunalar bilan jihozlanganki, texnologik
jarayonlarda uskunalar qurilmalaridan keluvchi bug’ qaynoq suv keng ko`lamda
qo`llaniladi. Bosim bilan ishlaydigan qurilmalar va idishlar jumlasiga bug’ qozonlari,
bug’
qabul qilgichlar, bug’ va qaynoq suv quvurlari, kompressorlar, avtoqlaflar,
siqilgan hamda suyultirilgan gazlar saqlanadigan va tashiladigan
ballonlar hamda
tsisternalar kiradi. Ulardan xavfsiz foydalanishga zaxira koeffitsienti katta bulgan eng
maqbul qurilmalarga saqlovchi va nazorat o`lchov asboblari o`rnatish yo`li bilan
erishiladi.
Bunday jihoz va uskunalarning ishdan chiqishi va portlashiga mexanik
mustahkamligining yo`qolishi, bosimning me`yoriy ko`rsatkichidan
oshib ketishi,
berkituvchi uskunalarning yo`qligi yoki buzilishi, qurilmalarning zichligini buzilishi,
ishlatilayotganda belgilangan
tartibga rioya qilmaslik, tegishlicha nazoratning olib
borilmasligi sabab bulishi mumkin.
Bosim bilan ishlaydigan idishlarni o`rnatish va ulardan xavfsiz foydalanish qoidalariga
qat`iy amal qilish zarur.
120
Qoidalarda idishlar giometrik tuzilishi to`g’ri bulishiga,
ularning foydalanish joyida
to`g’ri o`rnatilishiga, ashyolarning mos tanlanishiga va ularning mustahkam bulishiga
idishlarni tayyorlovchi hamda o`rnatuvchi tashkilotlar javobgar hisoblanadi.
Bosim bilan ishlaydigan idishlarni quvurlardan uzib quyish uchun ular berkituvchi
armatura (ventil, jo`mraklar, surilma qopqoqlar) bilan, saqlovchi tuzulmalar,
muhim
harorati va bosimini o`lchovchi asboblar, suyuqlik miqdori (sathini) ko`rsatkich bilan
ta`minlangan bulishi kerak.
Har bir idishda undagi muhitning kamini to`ldirish, shuningdek, kondensatni chiqarib
yuborish uchun maxsus tuzulmalar ko`zda tutilgan bulishi lozim.
Berkituvchi armatura idishga bug’, gaz yoki suyuqlik keladigan va undan ketadigan
quvurlar o`rnatilish darkor.
