К
V aqt, vaqtli
dastur
—
—
■
—
L
Sath
—
—
—
O ic h a -
nayotgan
k attalik -
ning pastki
chegarasi
M
N am lik
—
—
—
—
N
+
—
—
—
—
О
+
—
—
—
—
P
Bosim,
vakuum
—
—
—
—
Q
Sifatni
ifodalovchi
kattalik
Vaqt bo 'y ich a
integrallash
jam lash
—
+
—
R
R adioaktivlik
—
Qayd etish
—
—
S
Tezlik,
chastota
—
—
U lash, uzish,
qayta ulash,
blokirovka
—
T
H arorat
—
—
+
—
U
Bir necha
turli o ic h a -
nuvchi
k attaliklar
—
—
—
—
W
Massa
—
—
—
—
V
Qovushqoqlik
—
+
—
—
X
Tavsiya
etilm aydigan
zaxira harf
—
—
—
—
Y
+
—
—
+
—
Z
+
—
—
—
Eslatma
: ,,Plus“ ishorasi bilan belgilangan harfiy
belgilash zaxira belgidir,
,,m inus“ ishora bilan belgilanganlardan foydalanilmaydi.
Asboblarning funksional belgilarini aks ettiruvchi qo‘shimcha
harfiy belgilashlar
Belgilashlar
Nomlanishi
E
Sezgir elem ent (birlamchi o ‘zgartirish)
T
Masofadan uzatish (oraliq o ‘zgartirish)
К
Boshqarish stansiyasi
Y
0
‘zgartirish-hisoblash funksiyalari
Avtomatlashtirish prinsipial chizmasining pastki qismida boshqarish
shchiti va pultiga montaj qilinadigan nazorat va avtom atika asboblari
ko‘rsatiladi.
Avtomatlashtirish asboblari va vositalarini va
shartli belgilarini belgi-
lashning ikki usuli tavsiya etiladi: soddalashtirilgan va mufassal kengayti-
rilgan belgilash uslubida murakkab vazifalarni, masalan, nazorat, rostlash
va signalizatsiyani amalga oshiruvchi hamda ayrim blok ko‘rinishida ishlangan
avtomatlashtirish asboblari va vositalari bitta shartli belgi bilan ifodalanadi.
Yordam chi vazifalarni bjaruvchi qurilmalar (filtrlar,
reduktorlar, kuchay-
tirgichlar, tok manbalari, montaj elem entlar va boshqalar) tasvirlanmaydi.
Mufassal kengaytirilgan belgilash uslubida har bir asbob yoki blok
alohida shartli belgi bilan tasvirlanadi.
Asbobning shartli belgilanishi 21.3-rasmda keltirilgan. G rafik tasvirning
yuqori qism ida o ‘lchanayotgan kattalikning
va asbobning funksional
belgilarining harfiy belgilari ifodalanadi, pastki qismida esa asbobning yoki
avtomatlashtirish vositalari majmuasining pozitsion belgilari qo ‘yiladi. Bitta
param etrni o ‘lchash, signallash yoki rostlash uchun m o'ljallangan vosita
lar to ‘plami
komplekt
deyiladi. Avtomatlashtirish vositalari komplektidagi
(barcha asboblar
bitta nom er bilan belgilanadi, uning har bir tarkibiy
qismiga esa (o ‘lchovchi, rostlovchi asbobga va boshqa elem entlarga) qo‘-
shimcha raqamli indeks beriladi.
Apparat komplektida qo‘shimcha raqamli indekslaming berilishi quyidagi
ketma-ketlikda amalga oshiriladi: datchik, o ‘lchovchi yoki rostlovchi asbob,
qayta ulagich va hokazo. Avtomatlashtirish sxemasining (AS) pozitsion
belgilanishi loyihaning barcha materiallarida saqlanadi.
Asbobning yoki
qurilmaning (qo‘lda boshqariluvchi qurilm alardan tashqari) belgilanishdagi
birinchi raqam o ‘lchanayotgan kattalikning nom i hisoblanadi. Q o id a
bajariladigan ishlar uchun m o ‘ljallangan qurilmalarning (knopka, bosh
qarish kaliti va boshqalar) harfiy belgilanishi N harfidan boshlanishi kerak.
Asbobning funksional belgilarining harfiy belgilanishining joylanish tartibi
I, R, C, S, A ketma-ketlik bilan belgilangan. C hizm alarda iloji boricha
chiziqlar kam bo ‘lishi yoki kesishishi kerak.
Agar prinsipial chizm alarda
chiziqlar k o ‘payib ketsa, adres usulidan foydalaniladi, bunda joyiga
o ‘rnatilgan asboblarda, ko‘rsatilgan gorizontal chiziqdan 40... 80 m m
m asofada, bog‘lanish yo‘llari uziladi. Xuddi shu masofada o ‘lchash uchun
impuls olish joyi va ijro etuvchi mexanizmlar o ‘rnatilgan yerdan bog‘lash
chiziqlari uziladi. Bog‘lash chiziqlarining raqamli
adreslari quyi va yuqori
uzunliklarga mos ikkita gorizontallarda joylashadi. Uzilish yerlarida chapdan
o ‘ngga tartib bilan ortib boradigan qilib nom erlar yoziladi. N azorat-
o ‘lchash asboblarining to ‘g‘ri tanlangani haqida oldindan fikr yuritish
maqsadida bog‘lash chiziqlarining quyi kesmalari yonida o ‘lchanayotgan
texnologik param etrlarning eng yuqori miqdorlari ko‘rsatiladi. Bundan
tashqari, bu m a’lum otlardan o ‘lchash asboblarining
shkalasini tanlaganda
foydalanish mumkin.
P (Bosim)
D (Bosimlar farqi)
I (K o ‘rsatish)
R (Q ayd qilish)
С (A vtom atik
rostlash)
