AMALIY MASHG’ULOT . Yubka chizmasini chizish.
Kerakli asbob va moslamalar:masshtabli, 50 sm li chizg’ichlar va
burchakli chizg’ich , lekalo, qalam –TM va 2M ,o’chirg’ich, albom , millimeter
qog’oz,rangli qog’ozlar, qaychi.
Hisoblash jadvalining“ Mening olchovim” bolimi toldiriladi va
masshtab 1: 4 da chizilgan chizma asosida
oz olchamiga yubka chizmasi
chiziladi . Asosiy chiziqlar 2M qora qalamida va yordamchi chiziqlar TM
qalamida chiziladi.
Togri bichimli yubka chizmasi. ( 1-rasm)
Qogozning chap tomon
burchagiga B
1
nuqta qoyilib, undan pastga vertical chiziq otkaziladi. Bu chiziq
boylab yubka uzunligi 55sm qoyiladi va E nuqta bilan belgilanadi.
Shuningdek,bu vertical chiziqda bo’ksa chizig’igacha bo’lgan oraliq B
l
B
k
=17
sm qoyiladi . B
l
, B
k
, E nuqtalaridan gorizantallar o’tkaziladi. Bo’ksa chizig’i
orqali yubka kengligi belgilanadi, ya’ni B
k
B
kl
=44sm.B
kl
nuqtasidan
vertical
o’tkaziladi va B
l1,
E
l
, B
kl
, nuqtalar belgilanadi. So’ngra old va orqa bolak
kengliklari aniqlanadi, ya’ni yon chokining o’rni chizib olinadi. B
k
B
k2
=21sm.
B
k2
nuqtadan yuqoriga va pastga vertikal o’tkaziladi,vertikalning
bel va etak
chiziqlari bilan kesishgan nuqtalari B
l2,
E
2
, bilan belgilanadi. Orqa bo’lak
vitochkasining o’rnini aniqlash uchun orqa bo’lak kengligini 0,4 koeffitsientga
,old bo’lak vitochkasining o’rnini aniqlash uchun esa old bo’lak kengligini 0,4
koeffitsientga ko’paytiramiz. Orqa bo’lakda B
k
B
k3
=8,4sm va old bo’lakda
B
kl
B
k4
=9,2sm vitochka o’rinlari
belgilanib,B
k3
vaB
k4
nuqtalardan yuqoriga
vertikal o’tkaziladi va bel chizig’i
bilan kesishgan joyga B
l3
va B
l4
nuqtalar
qo’yiladi.
So’ngra vitochkalarning umumiy qiymati topiladi. Buning
uchun bo’ksa aylanasining yarmiga bo’ksa qo’shimchasi qo’shilib,undan bel
aylanasining yarmiga qo’shilgan bel qo’shimchasi ayriladi va vitochkaning
umumiy qiymati 11 sm topiladi. Bu miqdor yubkaning uchta joyiga,ya’ni yon
chokka, old va orqa bo’laklarga taqsimlanadi. U quyidagicha bo’ladi :
a) B
l5
B
l6
=0,5 x summa V=0,5 x 11= 5,5 sm (yon tomoni vitochkasi);
b) B
l7
B
l8
=0,3 x summa V=0,3x11=3,3sm (orqa bolak vitochkasi);
c)
B
l9
B
l10
=0,2 x summa V=0,2 x 11 = 2,2sm (old bo’lak vitochkasi).
Bu qiymatlarning yarmini vitochkalarning o’rta chizig’idan bir
tomonga, qolgan yarmini ikkinchi tomonga o’lchab qo’yiladi.Beldagi nuqtalar
orqa bo’lak va old bo’lak vitochkalarining pastki uchlari bilan to’g’ri chiziqlar
orqali birlashtiriladi. Yon chiziqda bel chizig’ining ko’tarilishi 0,5-1sm ga
teng.B
l51
nuqta B
l
nuqta bilan, B
l61
nuqta B
l1
nuqtalar bilan birlashtiriladi,bel
vitochkalari shu chiziqqacha davom ettiriladi. Yon chhiziq xuddi 1-rasmda
korsatilganidek egri chiziq bilan tutashtiriladi.
Mustahkamlash:
1.Yubkalar chizmasini chizish uchun qanday o’lchovlar va
qo’shimcha o’lchovlardan foydalaniladi?
2.To’g’ri bichimli yubka chizmasini chizish qanday bosqichlardan
iborat?
3. Hisoblash jadvali bilan hisoblash formulasining farqini izoxlab
bering?
4. Yubka chizmasida qanday formulalardan foydalaniladi?
