5. Yakuniy bosqich.
Harakatlanuvchi sodda gidravlik ekskavatorni ishlash tartibi va uning im-
koniyatlari to‘g‘risida taqdimot o‘tkazildi.
Loyiha ishi bosqichlari va berilgan loyiha ishi namunasidan kelib chiqqan holda
batareya asosida, tok ishlab chi qaruvchi energiya generatori asosida ishlaydigan
ventilator yasashning texnologik xaritasi bo‘yicha mustaqil loyihalash va yasash
ishlarini amalga oshirish mumkin.
5
6
7
8
Kovshni ko‘tarib
tushirish vazifasini
bajaruvchi ishchi qismi
kovsh tayanchi orasiga
bolt-gayka yordamida
birlashtiriladi hamda
u taglik qismiga
o‘rnatilgan asosiy
tayanchlar orasiga
mahkamlanadi
Ekskavatorning
gidravlik harakat-
lanishini ta’minlash
uchun 2 ta 10
ml
va
2 ta 20
ml
shpris,
polimer naychasi,
neylon qisqich (xomut)
olinadi
Shpris va polimer
naychalar birlashtirilib,
ekskavatorga
maxsus o‘rnatilgan
teshiklardan o‘tkazilib
qotiriladi
Naychalar ekskavator
tayanchlariga neylon
qisqich (xomut)
bilan mustahkamlab
qo‘yiladi. Harakat-
lanuvchi sodda
gidravlik ekskavator
tayyor bo‘ladi
–
–
–
–
klyuch
–
–
–
bolt-gayka
shpris,
polimer
naycha,
neylon
qisqich
(xomut)
shpris,
polimer
naycha
polimer
naycha,
neylon
qisqich
(xomut)
208
208
1. Batareya asosida ishlaydigan ventilator yasashning
texnologik xaritasi
T/r
1
2
3
4
Ish
ketma-ketligi
Ishni bajarish
bo‘yicha
ko‘rsatma
Asboblar
jihoz va
moslama-
lar
О‘lchov va
rejalash
Ish
Yog‘och materialidan
kvadrat shaklida
10×5
cm
li taglik
tayyorlanadi
15
cm
o‘lchamda
yog‘och reykadan
asosiy tayanch va 10
cm
o‘lchamda taglik
oyoq qismlari uchun
brusok tayyorlanadi
Tayyorlangan brusok
burama mix bilan
kvadrat shaklidagi
taglikka qotirib
mustahkamlanadi
Ikki tomonlama
yopishqoq lenta (yoki
yelimli pistolet)
asosida kvadrat
shaklidagi taglikka
biriktirilgan asosiy
tayanch brusok va
batareya ushlagichi
oyoq qismlarga
mustahkamlanadi
chizg‘ich,
metr,
qalam
chizg‘ich,
metr,
qalam
–
–
arra, jilvir
qog‘oz
arra, jilvir
qog‘oz
otvyortka
–
–
–
burama mix
yopishqoq
lenta,
(yoki
yelimli
pistolet)
209
209
5
6
7
8
9
10
Plastik idish qopqog‘i
olinib, yuza qismi
o‘rtasidan mix bilan
teshik ochiladi. Yuza
qismiga yaqin joydan
pichoq yordamida
kesib tashlanadi
CD disk olinib, uning
markaziga kesilgan
qopqog‘i super
yelim yordamida
yopishtiriladi
Sirkul uchi disk
markaziga o‘rnatilib
aylana chiziladi va
chizilgan aylana
8 ta qismga bo‘linadi.
Qaychi yordamida
ajratilgan qismlar
markaz tomonga qarab
kesiladi va bittadan
oralatib 4 ta qism kesib
tashlanadi
Diskda qolgan 4 ta
qismga bargsimon
shakl berilib, olov
yordamida qirralari
kuydiriladi. Tayyor
holga keltirilgan
ventilator parragi
tanlangan rangga
bo‘yaladi
DC markali 3–9 yoki
12 voltli dvigatel
tanlab olinadi
Tayyorlangan
ventilator parragi
dvigatelga yelimli
pistolet yordamida
o‘rnatiladi
–
–
–
–
–
–
pichoq
–
qaychi,
sirkul
–
–
–
mix
super
yelimi
–
bo‘yoq
dvigatel
yelimli
pistolet
14 – Texnologiya, 5-sinf
210
210
11
Ventilator parragi
va unga biriktirilgan
dvigatel yelimli
pistolet yordamida
tayyorlangan asosiy
qismga o‘rnatiladi.
Batareya ushlagichi
simlari ulanib,
yelimli pistolet
yordamida dvigatelga
mahkamlanadi
–
–
yelimli
pistolet
2. Tok ishlab chiqaruvchi energiya generatori asosida ishlaydigan
ventilator yasashning texnologik xaritasi
T/r
1
2
3
Ish
ketma-ketligi
Ishni bajarish
bo‘yicha
ko‘rsatma
Asboblar
jihoz va
moslama-
lar
О‘lchov va
rejalash
Ish
DC markali 9 yoki 12
voltli dvigatel tanlab
olinadi
Dvigatelga ulash
uchun sim olinadi
Olingan sim dvigatelga
ulanadi va yelimli
pistolet yordamida
mahkamlanadi
–
–
–
–
keskich
keskich
dvigatel
sim
yelimli
pistolet,
dvigatel
211
211
4
5
6
7
8
9
10
Dvigatelni aylantirib
tok hosil qilish
uchun faner va qattiq
simdan aylanma
harakatlantiruvchi
dasta tayyorlanadi
Dasta dvigatelga
yelimli pistolet
yordamida о‘rnatiladi
Ikkinchi DC markali 9
yoki 12 voltli dvigatel
olinadi
Dvigatelga sim
ulanadi va yelimli
pistolet yordamida
mahkamlanadi
Ventilator uchun
parrak tanlab olinadi
Tanlangan ventilator
parragi dvigatelga
о‘rnatiladi
Dvigatel simlari bir-
biriga ulanadi. Tayyor
bo‘lgan ventilator dastasi
tez aylantirilib, ventilator
ishlashi tekshiriladi
chizg‘ich,
qalam
–
–
–
–
–
–
arra,
ombur
–
–
keskich
–
–
–
jilvir
qog‘oz,
faner,
qattiq sim
dasta,
dvigatel
dvigatel
yelimli
pistolet,
sim,
dvigatel
parrak
yelimli
pistolet
–
212
212
MEXATRONIKA – LEGO EDUCATION
“ODDIY MEXANIZMLAR”
b
o
b
-
5-§.
MEXATRONIKA HAQIDA TUSHUNCHA.
ODDIY MEXANIZMLAR
Siz mexatronika bobini o‘rganishni boshlaganingizda o‘z-o‘zidan savol tug‘iladi:
Mexatronika o‘zi nima?
Mexatronika zamonaviy ilm-fan va texnologiyaning yangi yo‘nalishi bo‘lib, so‘ng-
gi o‘n yillikda butun dunyoda jadal rivojlanmoqda. Bu rivojlanish barcha soha larda,
jumladan, ishlab chiqarish sohasidagi kasb egalarining yuqori faolligini rag‘bat-
lantiradigan, mehnat sifati va samaradorligini oshiradigan mexatronik tizimlar ning
yangiligidir.
Zamonaviy “Mexatronika” atamasi, yapon manbalariga ko‘ra, “Yaskawa
Electric” kompaniyasining katta muhandisi Tetsuro Mori tomonidan 1969-yilda
joriy etilgan va 1972-yilda savdo belgisi sifatida ro‘yxatdan o‘tgan. Ushbu atama
ikkita qismdan iborat – “mexan”, MEXANIKA va “tronik”, ELEKTRONIKA
so‘zlari birikmasidan olingan bo‘lib, mexanika va elektronikaning yutuqlarini
birlashtirish natijasida paydo bo‘lgan.
Mexanika
[yun –
mechanike
(teche) – qurol, inshoot] – tashqi kuch ta’sirida jismning
fazoda harakatlanishi va muvozanatini o‘rganish bilan shug‘ullanadigan fan.
Elektronika
– fan va texnikaning elektronlar zaryadlangan zarra larning turli
jismlar bilan o‘zaro ta’siri qonuniyatlarini o‘rganish, bu o‘za ro ta’sirdan foydalanib,
energiyani o‘zgartiradigan elektron asbob va qurilmalarni yaratish usullarini ishlab
chiqish bilan shug‘ullanadigan soha.
1980-yilning boshlariga kelib, “Mexatronika” atamasi dunyo texnik ada-
biyotlarida kompyuter tomonidan boshqariladigan harakatga ega mashina va
mexanizmlarni loyi ha lashga nisbatan ishlatilgan.
Shu tariqa mexanika, informatika sohalaridagi hamda texnikaning ayrim
tarmoq laridagi (mikroprotsessorli texnika, mashinalar va agre gatlarning harakatini
kompyuterda boshqarish) bilimlar negizida ho zirgi kunda jadal rivojlanayotgan
yangi texnika fani sifatida vujudga keldi.
Mexatronikaning
maqsadi
– yangi imkoniyatlarga ega bo‘lgan aqlli va harakat-
lanuvchi mashina va mexanizmlarni loyihalash va ishlab chiqarishdan iborat.
Mexatronikaning
vazifasi
– mexanika, elektronika va axborot texnologiyalari
(kompyuter) sohalaridagi bilimlarni birlashtirishdir. Ushbu sohalardagi bilimlarni
birlashtirilishi natijasida mexatronika ning yangi g‘oyalari paydo bo‘ladi.
Mexatronika
– dastur asosida boshqariladigan mashina va mexanizmlar yaratish
hamda ulardan foydalanishga yo‘naltirilgan mexanika, informatika va elektronika
vositalari va tamoyillari majmuyidir.
213
213
Ushbu ta’rif mexatronik tizimlarning mexanika, elektronika va kompyuter
ele mentlarining chuqur o‘zaro bog‘liqligi g‘oyasiga asoslangan uch mohiyatni
ta’kidlaydi. Shu sababli, mexatronikaning ramziga aylangan va eng keng
tarqalgan grafik shaklda
|
