211
211
4
5
6
7
8
9
10
Dvigatelni aylantirib
tok hosil qilish
uchun faner va qattiq
simdan aylanma
harakatlantiruvchi
dasta tayyorlanadi
Dasta dvigatelga
yelimli pistolet
yordamida о‘rnatiladi
Ikkinchi DC markali 9
yoki 12 voltli dvigatel
olinadi
Dvigatelga sim
ulanadi va yelimli
pistolet yordamida
mahkamlanadi
Ventilator uchun
parrak tanlab olinadi
Tanlangan
ventilator
parragi dvigatelga
о‘rnatiladi
Dvigatel simlari bir-
biriga ulanadi. Tayyor
bo‘lgan ventilator dastasi
tez aylantirilib, ventilator
ishlashi tekshiriladi
chizg‘ich,
qalam
–
–
–
–
–
–
arra,
ombur
–
–
keskich
–
–
–
jilvir
qog‘oz,
faner,
qattiq sim
dasta,
dvigatel
dvigatel
yelimli
pistolet,
sim,
dvigatel
parrak
yelimli
pistolet
–
212
212
MEXATRONIKA – LEGO EDUCATION
“ODDIY MEXANIZMLAR”
b
o
b
-
5-§.
MEXATRONIKA HAQIDA TUSHUNCHA.
ODDIY MEXANIZMLAR
Siz mexatronika bobini o‘rganishni boshlaganingizda o‘z-o‘zidan savol tug‘iladi:
Mexatronika o‘zi nima?
Mexatronika zamonaviy ilm-fan va texnologiyaning yangi yo‘nalishi bo‘lib, so‘ng-
gi o‘n yillikda butun dunyoda jadal rivojlanmoqda. Bu rivojlanish barcha soha larda,
jumladan, ishlab chiqarish sohasidagi kasb egalarining yuqori faolligini rag‘bat-
lantiradigan, mehnat sifati va samaradorligini oshiradigan mexatronik tizimlar ning
yangiligidir.
Zamonaviy “Mexatronika” atamasi, yapon manbalariga ko‘ra, “Yaskawa
Electric” kompaniyasining katta muhandisi Tetsuro Mori tomonidan 1969-yilda
joriy etilgan va 1972-yilda savdo belgisi sifatida ro‘yxatdan o‘tgan. Ushbu atama
ikkita qismdan iborat – “mexan”, MEXANIKA va “tronik”, ELEKTRONIKA
so‘zlari birikmasidan olingan bo‘lib, mexanika va elektronikaning yutuqlarini
birlashtirish natijasida paydo bo‘lgan.
Mexanika
[yun –
mechanike
(teche) – qurol, inshoot] – tashqi kuch ta’sirida jismning
fazoda harakatlanishi va muvozanatini o‘rganish bilan shug‘ullanadigan fan.
Elektronika
– fan va texnikaning elektronlar zaryadlangan
zarra larning turli
jismlar bilan o‘zaro ta’siri qonuniyatlarini o‘rganish, bu o‘za ro ta’sirdan foydalanib,
energiyani o‘zgartiradigan elektron asbob va qurilmalarni yaratish usullarini ishlab
chiqish bilan shug‘ullanadigan soha.
1980-yilning boshlariga kelib, “Mexatronika” atamasi dunyo texnik ada-
biyotlarida kompyuter tomonidan boshqariladigan harakatga ega mashina va
mexanizmlarni loyi ha lashga nisbatan ishlatilgan.
Shu tariqa mexanika, informatika sohalaridagi hamda texnikaning ayrim
tarmoq laridagi (mikroprotsessorli texnika, mashinalar va agre gatlarning harakatini
kompyuterda boshqarish) bilimlar negizida ho zirgi kunda jadal rivojlanayotgan
yangi texnika fani sifatida vujudga keldi.
Mexatronikaning
maqsadi
– yangi imkoniyatlarga ega bo‘lgan aqlli va harakat-
lanuvchi mashina va mexanizmlarni loyihalash va ishlab chiqarishdan iborat.
Mexatronikaning
vazifasi
– mexanika, elektronika va axborot texnologiyalari
(kompyuter) sohalaridagi bilimlarni birlashtirishdir. Ushbu sohalardagi bilimlarni
birlashtirilishi natijasida mexatronika ning yangi g‘oyalari paydo bo‘ladi.
Mexatronika
– dastur asosida boshqariladigan mashina va mexanizmlar yaratish
hamda ulardan foydalanishga yo‘naltirilgan mexanika, informatika va elektronika
vositalari va tamoyillari majmuyidir.
213
213
Ushbu ta’rif mexatronik tizimlarning mexanika, elektronika va kompyuter
ele mentlarining chuqur o‘zaro bog‘liqligi g‘oyasiga
asoslangan uch mohiyatni
ta’kidlaydi. Shu sababli, mexatronikaning ramziga aylangan va eng keng
tarqalgan grafik shaklda
