12
12
Tasmali uzatma vallarga oʻrnatilgan shkiv lar va
tasmalardan iborat. Tasmalar tipi ga qarab yassi, ponasimon,
doiraviy kesimli va boshqa tasmali xillarga boʻlinadi.
Zanjirli uzatma
– bir valdan ikkinchi valga aylan ma
harakatni uzatuvchi zanjirli mexanizm.
U ikkala valga mustahkam о‘rnatilgan tishli g‘ildi-
rak lar (yul duzchalar)ga kiydirilgan
berk zanjir halqadan iborat bo‘ladi.
Tishli uzatma
– aylan ma harakatni ilgarilanma ha ra kat ga
yoki aksincha ay lan tirib beradigan, yo boʻl ma sa, aylanma harakat
uzatadigan 3 zvenoli mexa nizm.
Tishli uzatmaning silindrik, konussimon, toʻlqin simon va
boshqa shaklli turlari boʻladi.
Chervyakli uzatma
– vint (cherv-
yak) va u bilan ilashadigan chervyak
gʻildiragi vosita sida ay qash vallarga
aylanma hara kat uza tadigan mexanizm. Harakat cherv-
yakdagi trapetsional rezba bilan gʻildi rakning yoysimon
tishlari orasidagi ila shish kuchi natijasida uzatiladi.
Chervyak rezbasining kirimlar soniga kо‘ra bir, ikki va
toʻrt kirimli, rezba oʻrami shakliga koʻra arximed spiralli,
botiq profilli va boshqa xillarga boʻlinadi.
Friksion uzatma
(diskli, silindrli, konusli) – oʻqlari parallel va kesi shuv chi vallar
orasida harakatni uza tish, aylan ma harakatni vintli va ilgarila nma harakatga aylan-
tiruvchi mexanizm.
Reykali uzatma
– ay lan ma harakatni ilgari lan ma (yo-
ki tes karisi) harakatga ay lan tirish uchun xizmat qi la digan
mexanizm. U silindrik tish-
li g‘ildirak va tishli rey kadan
tashkil topgan.
Agar harakatning uzatilishi
suyuqlik yoki gazlar ishtirokida
amal ga oshsa, bunday uzatmalar
