Shuning uchun hukumatimiz tomonidan olib borilayotgan ijobiy tadbirlarda barcha
fuqarolar
faol ishtirok etishlari, ularni tezroq hayotga tadbiq etishlari va xavfsizlik
chora - tadbirlarini amalga oshirishda har birimiz mas’ul bo’lishimizni davrning
o’zi taqozo etib turibdi.
Toshqin tufayli uylarning devorlari zah tortishi, namgarchilik me’yoridan
ortib ketishi oqibatida inshootlar bardoshligi zaif bo’lib qoladi, natijada uncha katta
bo’lmagan tashqi kuch ta’sirida binolar qulab ketishi mumkin. Suv to’planib
qolgan joylardan alohida yo’laklar hosil qilib yurish joylarini tashkil etish kerak.
Xonalarni diqqat bilan ko’zdan kechirib chiqilgandan so’ng eshik va derazalarni
mustahkamligiga ishonch hosil qilganingizdan keyin ularni ochib qo’ying.
Xona ichida qolgan oziq-ovqatni iste’mol qilishdan o’zingizni saqlang.
Mavjud asbobuskunalardan, ayniqsa elektr asboblaridan foydalanishda nihoyatda
ehtiyot bo’ling. Chunki to’liq qurimagan asboblar boshqa favqulodda vaziyatlar
yuzaga kelishiga sababchi bo’lib, qo’shimcha noxushliklarni olib keladi. Bundan
tashqari har qanday tabiiy ofatni bartaraf qilishda ham o’ziga
yarasha talab va
qoidalari mavjud. Xususan, toshqindan so’ng uni bartaraf qilishda keng miqyosda
aholi tomonidan qanday ishlar amalga oshirilishi lozim?
Avvalo, yuqorida ta’kidlanganidek atrof sinchiklab o’rganilgandan so’ng,
suv bosgan joylar ortiqcha turli materiallardan xalos qilinib quritish ishlari amalga
oshiriladi. Inshootlarda yarim o’pirilgan, qayta tiklab bo’lmaydigan joylar
aniqlansa, tezda buzib tashlanishi va u joylar tozalanishi kerak. Binolarning pastki,
pastqam joylarida suv to’planib qolgan bo’lsa, texnik asboblar yordamida suv
chiqarib tashlanadi. Toshqin natijasida shikastlangan maishiy - energetika
tarmoqlari, yo’llar, ko’priklar va boshqa inshootlarni ta’mirlashga kirishiladi.
Yuqorida qayd qilinganidek, toshqin va sellarning paydo bo’lishida respublikamiz
hududlaridan tashqarida bo’lgan tabiiy suv omborlari, gidrotexnik inshootlar ham
o’ziga yarasha xavf tug’diradi. Bizning nazarimizda bunday ob’ektlarning
joylashgan o’rni, xavflilik darajasi, ko’lami to’g’risida batafsil ma’lumot berilsa
maqsadga muvofiq bo’ladi. Aksariyat ko’p hollarda
favqulodda vaziyatlar sodir
bo’lganda aholi o’rtasida ma’lumot yo’qligidan sarosimaga tushish oqibatida
talafot ikki -uch barobar ko’payib ketishiga olib keladi. Shuni alohida ta’kidlash
lozimki, Respublikamiz hududlaridan tashqarida bo’lgan xavf "o’choq"lari (tabiiy)
to’g’risida Prezidentimiz I.A.Karimov o’zlarining "O’zbekiston XXI asr
bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari"
(1997) kitobida batafsil to’xtalib o’tganlar.
Xususan, tashqi xavf to’g’risida: "Moyli suv daryosining (Qirgiziston)
qirg’oqlari yoqasida 1944 yildan to 1964 yilgacha uran rudasini qayta ishlash
chiqindilari ko’milgan. Hozirgi vaqtda qoldiqlar saqlanadigan 23 ta joy mavjud.
Bu yerlarda selni to’sadigan to’g’onlarni mahkamlash hamda ko’chki xavfi bo’lgan
joylardagi qiyaliklarning mustahkamligini ta’minlash lozim" -deb mahalliy
hukumat rahbarlari, ilmiy va ishlab chiqarish korxonalari rahbarlari oldiga
muammoning yechimini topish yo’llarini, xavfli hududlarga mas’uliyatni va
javobgarlikni oshirish lozimligini uqtirsalar, keng jamoatchilikni bunday
xavflardan ogoh bo’lishga chaqiradilar. Ziziladan so’ng: 186 • qutqaruv xizmati.
Malakali mutaxassisga ega bo’lgan xizmat ko’rsatish bo’limlari shikastlanganlarga
tez yordam ko’rsatishi, yong’inni nazorat qilishi, jamoat tartibini saqlashi va
me’yoriy turmush tarzini tiklashlari shart. • insonlarning mustaqil harakati. Har bir
kishi nafaqat o’zi to’g’risida, balki boshqalar to’g’risida ham qayg’urishi va
yordam berishi lozim.
• Qurilish tashkilotlari. Tegishli tashkilotlar
elektr manbai, suv tarmog’i,
transport harakatini tiklash bo’yicha keng ko’lamli ishlarni amalga oshirishlari
lozim.
• Moddiy yordam. Zilzila talafotidan aziyat chekkan insonlar, aholi o’rtasida
hukumat yordami bir xilda bo’lishini ta’minlashga erishish lozim.
• Ijtimoiy yordam va ahloqiy tavsiya. Jamoat tashkilotlari ayrim yoki bir
guro’h shikastlanganlarga yordam ko’rsatish, kuchli qo’rquv va vahima holatiga
tupshb qolgan insonlarga yaqindan maslahat va tavsiya berishlari shart.
Favqulodda vaziyatlarda insonlami qutqarish usullari FV o‘choqlarining
zararlanish darajasi va holatiga bogiiq. Bunda qidirav-qutqamv ishlar tashkil
etiladi. Qidimv-qutqaruv ishini olib borishning muhim elementi boiib markirovka
hisoblanadi.
Quyida markirovkaning asosiy belgilari keltirilgan:
- binoga kirish imkoni mavjud va qidimv-qutqaruv ishini olib borish uchun
xavfsiz;
- shikastlar
unchalik katta emas, buzilish davom etish ehtimoli kichik.
- bino ancha shikastlangan, ba’zi qismlari xavfsiz, ba’zilari esa xavfli;
- bino qidimv-qutqamv ishini olib borish uchim xavfli; - kvadrat yonidagi
strelka binoga xavfsiz kirish yoiini ko‘rsatadi.
Vayronalarda jabrlanganlar qidimvi quyidagi asosiy usullar bilan olib
boriladi:
kuzatish, guvohlar ko‘rsatmalariga binoan, qidiruv itlari yordamida, maxsus
qurilmalar yordamida.
Razvedka qilinib xavfsiz ish sharoitlarini ta’minlagandan keyin
qutqamvchilar jabrlanganlarga yordam ko‘rsatish uchun vay- ronalami tozalay
boshlaydilar.
Birinchi navbatda qidiruv-qutqaruv ishi tirik insonlar topilgan joylarda olib
boriladi. Bunda ikkita asosiy uslub qoilaniladi: vayronani yuqoridan pastki qismiga
qarab tozalab borish; vayronada o‘tish joyini shakllantirish. Qidimv-qutqamv ishini
olib borishda eng ko‘p quyidagi asboblar, uskunalar, mashina va mexanizmlardan
foydalaniladi:
Gidravlik asboblar: kengaytimvchilar, domkratlar, gidravlik silindrlar.
Elektrik asboblar: zanjirli va diskli elektrcirralar.
Oddiy asboblar: lom, belkurak, kirka, arra
