|
Texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalariBog'liq Hayot faoliyati xavfsizligi Mustaqil ishMavzu:
Xavfli va zararli omillardan ximoyalanishda shaxsiy vositalar
Reja:
1. Ergonomika haqida ma‟lumot
2. Zararli omillardan himoyalanish haqida.
ERGONOMIKA (yun. — ish, mehnat va — qonun) — kishi (kishilar
guruhi) ni ishlab chiqarish faoliyati sharoitlari bilan bog‘liq holda kompleks
o‘rganadigan fan; mehnat qurollari, sharoitlari va jarayonlarini takomillashtirish
maqsadlarida inson, texnika, ishlab chiqarish muhitining o‘zaro ta’siri va
aloqalarini tadqiq etadi. Qadimdan mukammal mehnat qurolini ixtiro qilish,
mehnat jarayonida inson organizmi holatini o‘rganish biror ishini bajarish uchun
eng maqbul sharoitlar yaratish maqsadlari bilan bog‘liq bo‘lgan. Insonning mehnat
faoliyata uchun ent o‘ng‘ay mehnat qurollari, eng qulay mehnat sharoitlari yaratish
yo‘lidagi dastlabki qadamlar 20-asr bo‘sag‘asida boshlandi. Bu sohada birinchi
keng miqyosdagi amaliy tadqiqotlar amerikalik amaliyotchimuhandis va menejer,
ilmiy boshqarish maktabi asoschisi U.F.Teylor (q. Teylorizm) tomonidan bajarildi.
Ergonomika ishlab chiqarishning amaliyot ehtiyojlari ta’sirida, korxonalar
faoliyatida inson omili rolining ortib borishi, fantexnika taraqqiyoti natijasida
ilmiyamaliy fan sifatida paydo bo‘ldi. Eksperimental psixologiya, fiziologiya va
mehnat gigienasi ta’sirida shakllandi; tibbiyot, biol., biomexanika, antropometriya,
psixofiziologiya, sotsiologiya, mat., injenerlik va texnologik fanlar ma’lumotlari va
metodologiyasidan, mehnatni tashkil etish va normalash tamoyillaridan
foydalanadi,
umumiy
va
ijtimoiy
psixologiya,
mehnat
iqtisodiyoti,
iqtisodiymatematik modellashtirish bilan bog‘liq. Ergonomik tadqiqotlarining
maqsadi — xodimning ishlab chiqarishdagi tabiiy, ijtimoiypsixologik va
texniktashkiliy sharoitlarga moslashuvini osonlashtirishdan iborat. Ergonomika
diqqat markazida ishlab chiqarishdagi aniq sharoitlarda inson faoliyati, ishlab
chiqarish muhitini inson organizmi xususiyatlari va imkoniyatlariga moslashtirish
yo‘llari va usullarini topish turadi. Ergonomika o‘z tadqiqotlari asosida mehnat
sharoitlarini yaxshilash va mehnat jarayonini qayta tashkil etish bo‘yicha tavsiyalar
ishlab chiqadi. «Ergonomika» termini 1949 yil Angliyada shu soha bo‘yicha
tadqiqot ishlari olib boruvchi jamiyat tomonidan amaliyotga kiritilgan.
Ergonomikada yana ikkita tamoyil bo‘lib, ular insonni ishga, ishni insonga
moslashtirish omillaridan iborat. Birinchisida samaradorlikni ta’minlash,
ikkinchisida insonga qulaylik yaratish ko‘zda tutiladi. Ergonomika kishining butun
ish kuni davomida yuqori ishchanlik qobiliyatini ta’minlash uchun mehnat va dam
olish rejimini ham o‘rganadi. ergonomika bo‘yicha barcha amalga oshiriladigan
ishlar ishlab chiqarish samaradorliginy oshirish, ishlovchilar uchun qulayliklar
yaratish va ayni paytda ularning salomatligini ta’minlashga qaratiladi. Shuning
uchun barcha mehnat vositalari, qurollari, mashinalar ergonomik talablarini
hisobga olib loyihalashtiriladi va ishlab chiqariladi.
|
| |
