simlari, mxodimlarning noto`g`ri va xato harakatlari va boshqalar tug`dirishi
mumkin.
Ishlab chiqarish jarohatlarining oldini olish - juda murakkab kompleks bo`lib,
avvalo, muhandis, texnik mutaxassislardan, shuningdek tibbiy va
boshqa sohadagi
mutaxassislardan alohida e'tibor qaratishni talab eatadigan muammodir.
Mashina va mexanizmlarning xavfli doiralari. Agar ishlovchilar jarohatlantirishga
sababchi bo`lgan xavfni keltirib chiqaruvchi mashinalar bilan ma'lum masofada
ishlamasalar ko`ngilsiz hodisa yuz berishi mumkin.
Insonning hayoti va salomatligiga ta'sir etadigan xavfli maydoni xavfli doira deb
ataladi.
Xavfli doira mashinaning harakatlanuvchi, aylanuvchi qismlarida, yuk yaqinida,
ko`tarib-tushiradigan transport vositalarida qo`zg`atiladigan yuk atrofida paydo
bo`lishi mumkin. Ishlovchilarning kiyim va sochlarini uskunalarning harakatdagi
qismlarini tortib ketish imkoniyatiga ega havfli doira xafv-xatar tug`diradi. Juda
ko`p jarohatlar ishchilardagi osilib yotgan kiyimlarni qishloq xo`jaligi
mashinalarining to`silmagan kardanli uzatmalari o`rab ketishi tufayli sodir bo`ladi.
Strelali kranlarning xafvli doira o`lchamlari uning strela
uzunligiga
bog`liqdir.
Ishlab chiqarish jarayonlariga qo`yiladigan xavfsizlik talablari. Texnologik
jarayonlarni bajarishda, tashkil qilishda va loyihalashda GOST 12.3.002-75 va TS
46.0.141-83 quyidagilarni inobatga olish shart deb belgilaydi.
Ishchilarni xavfli va zararli ta'sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan dastlabki materiallar,
yarim mahsulotlar va chiqindi ishlab chiqarilishi bilan bevosita aloqasini yo`qotish,
xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari mavjud joylarni kompleks
avtomatlashtirish hamda mexanizatsiyalash, texnologik jarayonlarda nazorat va
boshqarish tizimini o`rnatish darkor. Bu ishlovchilarning himoyasini va ishlab
chiqarish jarayonlarining avariya holatda o`chirilishini ta'minlaydi. Ishlab
chiqarish chiqindilarini o`z vaqtida zararsizlantirish va
chiqarib tashlash, ular
xavfli va zararli ishlab chiqarishning oldini olishga yordam beradi.
Texnologik jarayonlarga qo`yiladigan xavfsizlik talablari texnologik hujjatlarda
ko`rsatilgan bo`lishi shart. Ish joyidan tashqarida bajarayotganda xonalarni va
maydonlarni tanlashga katta e'tibor qaratmoq kerak. Shuningdek, uzluksiz ishlab
chiqarish jarayonlarining xavfsizligini, uskunalarni to`g`ri joylashtirish va ish
joylarini oqilona tashkil qilish bilangina ta'minlash mumkin. Materiallarni, tayyor
mahsulotni va ishlab chiqarish chiqindilarini saqlaganda, xavfli ishlab chiqarish
omillarining sodir bo`lishidan himoyalanish kerak.
Ishlab chiqarishda ishlashga ruxsat etilgan shaxslarning fizik imkoniyatlarini va
mehnat xususiyatlarini hisobga olish shart. Xizmat qiluvchi xodimlar
bajarayotgan
ishlariga muvofiq mehnat xavfsizligi bo`yicha kasbiy tayyorgarlikdan o`tgan
bo`lishi lozim.
2. Xavfsizlikni ta'minlovchi texnik vositalar
Barcha mashina va mexanizmlarga xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish
sanitariyasi bo`yicha yagona talablar qo`yiladi. Ana shu talablarga muvofiq
mashina va mexanizmlarni boshqarishning asosiy richaglari o`ng qo`l ostiga
joylashgan bo`lishi, har qaysi mashinada tovush signali, orqani ko`rish oynasi,
burilish va to`xtash signallari bo`lishi kerak.
Ish jarayonida mashina va mexanizmlardagi mahkamlangan joylar bo`shashadi,
zazor (tirqish) lar kattalashadi, moy, suv yoki yonilg`i siza boshlaydi va hokazo.
Shu boisdan pala-partish ko`rsatilgan texnik xizmat avariya
va baxtsiz hodisalarga
sabab bo`lishi mumkin. Masalan, traktor yurish qismining mahkamlangan joylarini
o`z vaqtida tekshirib va taranglab turilmasa, u ag`darilib ketishi mumkin. Agar
mashina ishlayotgan vaqtda inson hayoti yoki salomatligiga xavf soladigan nuqson
payqalsa, ishni darhol to`xtatish kerak. Har
bir traktorchi, kombaynchi, haydovchi
mashinani ishlatishdan oldin uning texnik holatini tekshirib ko`rishi kerak.
Mashinadagi har bir harakatlanuvchi detal havflidir. aylanayotgan val, yulduzcha,
tishli g`ildirak qo`lni, turmaklanmagan sochni yoki kiyimni ichkariga olib ketishi
mumkin. Shu boisdan mashina va mexanizmlarning harakatlanuvchi qismlari
qalpoq, g`ilof, kojux, to`siqlar bilan berkitiladi. Ammo harakatdagi barcha
qismlarni ham himoya qurilmalari bilan berkitib bo`lmaydi. Shu sababdan xavfli
zonada ham ishlashga to`g`ri keladi. Xavfli doira hamma mashina va
mexanizmlarda bor. Ular mashinalarning tashqi qismida (kombaynning parragi,
qirquvchi apparat iva h.k.) va ichki qismida (yanchish barabani, tozalash
ventilyatori, konveyerlar) bo`lishi mumkin. Harakatga keltiruvchi dvigatelning
aylanayotgan maxovigi atrofidagi doira xavfli hisoblanadi. Shu sababdan agar
dvigatelni yurgizib yuborishning iloji bo`lsa, maxovikni qo`l bilan aylantirish man
etiladi. Yurib ketayotgan mashinaning o`zi ham xavfli doira hisoblanadi. Shuning
uchun dvigatel ishlayotganida yoki mashina yurib ketayotganida uni moylash,
rostlash va nuqsonlarini bartaraf qilish man etiladi. Mexanizatsiyalashtirilgan
agregatlarga xizmat ko`rsatayotganlar ish vaqtida xavfsizlik texnikasi qoidalariga
rioya qilishi: ishlab turgan mashina yaqinida echinib-kiyinmasligi, o`ziga mos
bo`lmagan jomakorda
ishlamasligi, kiyimining etaklari (barlari) shalvirab osilib
turmasligi kerak.
Traktor, kombayn va avtomobilda haydovchi asboblarining to`la jamlanmasi,
birinchi yordam ko`rsatish uchun aptechka, ichimlik suv solingan idish, zavod
tomonidan beriladigan qo`llanma bo`lishi shart.
