Mavzu: Avtomatlashgan va robotlashgan ishlab chiqarishda xavfsizlik
tehnikasi
Reja:
1. Ishlab chiqarish jarayonlariga qo`yiladigan xavfsizlik talablari
2. Xavfsizlikni ta'minlovchi texnik vositalar
1. Ishlab chiqarish jarayonlariga qo`yiladigan xavfsizlik talablari
1. Mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan biri ishlovchilarning mehnat
havfsizligini ta'minlashdir. Zamonaviy agrosanoat ishlab chiqarishi muntazam
yangi texnikalar, mikrobiologik va kimyoviy moddalar etkazib berishni, chorva
mollarini katta komplekslarga va mayda fermerlik xo`jaliklariga birlashtirishni, ish
jarayonlarining yiriklashuvini, dehqonchilikdagi ishlarni brigada va oilaviy pudrat
asosida bajarishni, ayrim mehnat turlarini hamda vostialarini o`zgartirib borishni
o`z ichiga oladi.
Mehnat havfsizligi – mehnat sharoitining shunday holatiki, unda ishlovchilarga
xavfli va zararli ishlab chiqarish omillarining ta'siri istisno qilingan. Ishlab
chiqarish sharoitida insonga jarohat etkazilishi bu fizikaviy va kimyoviy xavfli
ishlab chiqarish omillari borligini bildiradi.
Fizikaviy xavfli ishlab chiqarish omillari – bu harakatdagi
mashinalar,uskunalarning harakatdagi elementlarining to`silmaganligi,
qo`zg`aluvchi buyum, materiallar, uskuna va materiallari ustki qismining
qismining yuqori yoki past haroratda bo`lishi, elektr tarmoqlarining xavfli
kuchlanishi. yuqori bosimdagi havo va gazning portlagandagi energiyasi va
boshqalar.
Kimyoviy xavfli ishlab chikarish omillari – odam organizmiga o`yuvchi, zaharli
va qichitadigan moddalarning ta'sir qilishi bilan ifodalanadi. Muayyan xavfli ishlab
chiqarish omillarning kelib chiqishi texnologik jarayon, uskuna konstruktsiyasi va
ishni tashkil qilinganlik darajasiga bog`liq bo`ladi.
Xavfli ishlab chiqarish omillarining kelib chiqish xususiyatiga qarab, ko`rinib
turgan va ko`rinmaydiganlarga bo`lish mumkin. Ko`rinib turgan, xavfli, tashqi
belgilari bilan yaqqol ifodalanadi: masalan, mashinaning harakatlanuvchi qismlari,
alanga, ko`tarilib va osilib turgan yuk. Ko`rinmaydigan xavfli mashinalar,
mexanizmlar, moslamalar va asboblarda yashirin nuqsonlarning borligiga
bog`liqdir. Yashirin xavfni, shuningdek ish doirasining tiqishtirilganligi va
ivirsiganligi, asbob, moslamalarni o`z maqsadida foydalanmaganligi, uzilgan elektr
simlari, mxodimlarning noto`g`ri va xato harakatlari va boshqalar tug`dirishi
mumkin.
Ishlab chiqarish jarohatlarining oldini olish - juda murakkab kompleks bo`lib,
avvalo, muhandis, texnik mutaxassislardan, shuningdek tibbiy va boshqa sohadagi
mutaxassislardan alohida e'tibor qaratishni talab eatadigan muammodir.
Mashina va mexanizmlarning xavfli doiralari. Agar ishlovchilar jarohatlantirishga
sababchi bo`lgan xavfni keltirib chiqaruvchi mashinalar bilan ma'lum masofada
ishlamasalar ko`ngilsiz hodisa yuz berishi mumkin.
Insonning hayoti va salomatligiga ta'sir etadigan xavfli maydoni xavfli doira deb
ataladi.
Xavfli doira mashinaning harakatlanuvchi, aylanuvchi qismlarida, yuk yaqinida,
ko`tarib-tushiradigan transport vositalarida qo`zg`atiladigan yuk atrofida paydo
bo`lishi mumkin. Ishlovchilarning kiyim va sochlarini uskunalarning harakatdagi
qismlarini tortib ketish imkoniyatiga ega havfli doira xafv-xatar tug`diradi. Juda
ko`p jarohatlar ishchilardagi osilib yotgan kiyimlarni qishloq xo`jaligi
mashinalarining to`silmagan kardanli uzatmalari o`rab ketishi tufayli sodir bo`ladi.
Strelali kranlarning xafvli doira o`lchamlari uning strela uzunligiga
bog`liqdir.
Ishlab chiqarish jarayonlariga qo`yiladigan xavfsizlik talablari. Texnologik
jarayonlarni bajarishda, tashkil qilishda va loyihalashda GOST 12.3.002-75 va TS
46.0.141-83 quyidagilarni inobatga olish shart deb belgilaydi.
Ishchilarni xavfli va zararli ta'sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan dastlabki materiallar,
yarim mahsulotlar va chiqindi ishlab chiqarilishi bilan bevosita aloqasini yo`qotish,
xavfli va zararli ishlab chiqarish omillari mavjud joylarni kompleks
avtomatlashtirish hamda mexanizatsiyalash, texnologik jarayonlarda nazorat va
boshqarish tizimini o`rnatish darkor. Bu ishlovchilarning himoyasini va ishlab
chiqarish jarayonlarining avariya holatda o`chirilishini ta'minlaydi. Ishlab
chiqarish chiqindilarini o`z vaqtida zararsizlantirish va chiqarib tashlash, ular
xavfli va zararli ishlab chiqarishning oldini olishga yordam beradi.
Texnologik jarayonlarga qo`yiladigan xavfsizlik talablari texnologik hujjatlarda
ko`rsatilgan bo`lishi shart. Ish joyidan tashqarida bajarayotganda xonalarni va
maydonlarni tanlashga katta e'tibor qaratmoq kerak. Shuningdek, uzluksiz ishlab
chiqarish jarayonlarining xavfsizligini, uskunalarni to`g`ri joylashtirish va ish
joylarini oqilona tashkil qilish bilangina ta'minlash mumkin. Materiallarni, tayyor
mahsulotni va ishlab chiqarish chiqindilarini saqlaganda, xavfli ishlab chiqarish
omillarining sodir bo`lishidan himoyalanish kerak.
Ishlab chiqarishda ishlashga ruxsat etilgan shaxslarning fizik imkoniyatlarini va
mehnat xususiyatlarini hisobga olish shart. Xizmat qiluvchi xodimlar bajarayotgan
ishlariga muvofiq mehnat xavfsizligi bo`yicha kasbiy tayyorgarlikdan o`tgan
bo`lishi lozim.
2. Xavfsizlikni ta'minlovchi texnik vositalar
Barcha mashina va mexanizmlarga xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish
sanitariyasi bo`yicha yagona talablar qo`yiladi. Ana shu talablarga muvofiq
mashina va mexanizmlarni boshqarishning asosiy richaglari o`ng qo`l ostiga
joylashgan bo`lishi, har qaysi mashinada tovush signali, orqani ko`rish oynasi,
burilish va to`xtash signallari bo`lishi kerak.
Ish jarayonida mashina va mexanizmlardagi mahkamlangan joylar bo`shashadi,
zazor (tirqish) lar kattalashadi, moy, suv yoki yonilg`i siza boshlaydi va hokazo.
Shu boisdan pala-partish ko`rsatilgan texnik xizmat avariya va baxtsiz hodisalarga
sabab bo`lishi mumkin. Masalan, traktor yurish qismining mahkamlangan joylarini
o`z vaqtida tekshirib va taranglab turilmasa, u ag`darilib ketishi mumkin. Agar
mashina ishlayotgan vaqtda inson hayoti yoki salomatligiga xavf soladigan nuqson
payqalsa, ishni darhol to`xtatish kerak. Har bir traktorchi, kombaynchi, haydovchi
mashinani ishlatishdan oldin uning texnik holatini tekshirib ko`rishi kerak.
Mashinadagi har bir harakatlanuvchi detal havflidir. aylanayotgan val, yulduzcha,
tishli g`ildirak qo`lni, turmaklanmagan sochni yoki kiyimni ichkariga olib ketishi
mumkin. Shu boisdan mashina va mexanizmlarning harakatlanuvchi qismlari
qalpoq, g`ilof, kojux, to`siqlar bilan berkitiladi. Ammo harakatdagi barcha
qismlarni ham himoya qurilmalari bilan berkitib bo`lmaydi. Shu sababdan xavfli
zonada ham ishlashga to`g`ri keladi. Xavfli doira hamma mashina va
mexanizmlarda bor. Ular mashinalarning tashqi qismida (kombaynning parragi,
qirquvchi apparat iva h.k.) va ichki qismida (yanchish barabani, tozalash
ventilyatori, konveyerlar) bo`lishi mumkin. Harakatga keltiruvchi dvigatelning
aylanayotgan maxovigi atrofidagi doira xavfli hisoblanadi. Shu sababdan agar
dvigatelni yurgizib yuborishning iloji bo`lsa, maxovikni qo`l bilan aylantirish man
etiladi. Yurib ketayotgan mashinaning o`zi ham xavfli doira hisoblanadi. Shuning
uchun dvigatel ishlayotganida yoki mashina yurib ketayotganida uni moylash,
rostlash va nuqsonlarini bartaraf qilish man etiladi. Mexanizatsiyalashtirilgan
agregatlarga xizmat ko`rsatayotganlar ish vaqtida xavfsizlik texnikasi qoidalariga
rioya qilishi: ishlab turgan mashina yaqinida echinib-kiyinmasligi, o`ziga mos
bo`lmagan jomakorda ishlamasligi, kiyimining etaklari (barlari) shalvirab osilib
turmasligi kerak.
Traktor, kombayn va avtomobilda haydovchi asboblarining to`la jamlanmasi,
birinchi yordam ko`rsatish uchun aptechka, ichimlik suv solingan idish, zavod
tomonidan beriladigan qo`llanma bo`lishi shart.
|
