Kutubxonalar xilm a-xil formadagi kataloglardan foydalandi-
lar. Turniketli,
plakat shaklidagi, panoram ali kataloglar haqida
yuqoridagi m a’lum otlar kiritilgan edi. Biroq katalogning eng ko‘p
tarqalgan formasi kitob va kartochka formasidir.
Juda uzoq yillar
katalogning kitob formasi asosiy bo‘lib xizm at qilib kelgan. Oldin
kitob - kataloglar kitoblarning qo‘lda yozilgan ro‘yxatidan iborat
edi.
Kitob bosish k ash f etilgach, bosm axona usulida tayyorlan-
gan kataloglar paydo bo'ldi. X IX asrning
oxiri XX asr boshlariga
kelib, kartochkali formasi kutubxonalarda ishlatila boshladi. Bu
katalogning afzalligi shundaki, hujjatning bibliografik tasviri alo
hida kartochkalarda berildi va ular maxsus yashiklarga qattiq tar
tib ostida joylashtirildi.
Kitob katalogi ixcham ligi bilan o‘z yutug‘iga ega edi. 10 000
tom lik hujjat fondi tasvir form ati o‘rtacha bo‘lgan 500—600 betli
kitobga sig‘adi. Shuncha kitobni kartochkali katalogda aks etti
rish uchun taxm inan lm 2 joyni egallovchi 14—16
katalog yashik-
chasi yoki shkaf-javon kerak b o 'lad i1.
H ujjatlarni tasvirini belgilangan nam una (7,5x12,5 sm)dagi
katalog kartochkalarida am alga oshirildi. Bu form at deyarli bar
cha kutubxonalarda hozirgacha qo‘llanilib xalqaro form at nom ini
oldi. H ar bir kartochka enining o‘rtasida pastki chetidan 0,75 sm
oraliqda teshikcha bo‘lib, un d an yashikdagi kartochkalarni m etall
sterjen yordam ida m ahkam lab qo‘yish uchun foydalaniladi.
H ar bir yashikchaga odatda 800 tad an 1000 tagacha kartochka
joylashtiriladi.
A xborot-kutubxona
m uassasalaridagi
mavjud
resurslar
targ'ibotida, kutubxona
fondlari boyligini ochish, tobora o‘sib
borayotgan
axborot
oqim idan
foydalanishda kataloglardan
tashqari boshqa
bibliografiya vositalari, adabiyotlar ro‘yxati, bib
liografik obzor, bibliografik ko‘rsatkichlar, kartoteka va internet
m a’lum otlari majmuyi ham am alga oshirildi.
B ulardan tashqari,
bibliografik qo‘llanm alarning barcha turlaridan kutubxona kata-
loglariga eng o ‘xshashi bibliografik
kartotekalar hisoblanib, ular
