Ajratkich kartochkalarni rasmiylashtirish

Kitobxonlarga sistemali katalogdan foydaianishda
yordamlashish
Sistemali katalogni juda puxta va chuqur o'ylab rasmiylashti­
rish kitobxonga hamma vaqt ham uning uchun kerakli bo'limni 
qidirib topish imkonini beravermaydi. Fondning mantiqiy jihat­
dan yoritilishida yuqorida ko'rsatib o‘tilgan barcha afzalliklarga 
ega bo‘lgan sistemali tartib kitobxondan klassifikatsiya sxema- 
sini yaxshi bilishni, o‘zini qiziqtirgan temani qidirib topa olish- 
ni, umumiy bo‘lim dan uning bo‘limchalariga izchillik bilan 
o‘tishni talab qiladi. Kutubxona katalogidan foydalanishni oson- 
lashtirish uchun bir qancha qo‘llanmalar ishlab chiqish kerak; 
bu qo‘llanmalar orasida sistemali katalogga doir alfavit-predmet 
ko‘rsatkichi ko‘proq ahamiyatga ega.
Alfavit-predmet ko‘rsatkich
Bu ko‘rsatkich kutubxona klassifikatsiyasi jadvallariga ilova 
qilingan xuddi shunday ko‘rsatkich bilan ko‘pgina umumiy tomon- 
larga ega. Alfavit-predmet ko‘rsatkichming jadvallarga ilova qilin­
gan ko‘rsatkichidan farqi faqat uning vazifasidadir - jadvallarga 
ilova qilingan ko‘rsatkichdan kutubxonachi klassifikatsiyalash ja ­
rayonida foydalanadi, katalogga doir alfavit-predmet ko‘rsatkichi 
esa, garchi kutubxonachi katalogdan har xil ma’lumotlarni bilib 
olish uchun undan foydalansada, asosan kitobxonlarga yordam- 
lashishga mo‘ljallangan.
Alfavit-predmet ko‘rsatkichida bilimning asosiy, yetakchi so- 
halarining, juz’iy fanlarning va shu sohalarga oid alohida masa- 
lalarning, eng muhim ilmiy problemalarning, alohida tushun- 
chalar hamda fanlar o ‘rganadigan asosiy obyekt bo‘lib qolgan 
predmetlarning nomlari va hokazolar umumiy alfavit tartibida 
keltiriladi. Har bir nomdan keyin bo'lim ning indeksi ko‘rsatiladi, 
undan muayyan temadagi kitobni qidirib topish kerak bo‘ladi. 
Temaning nomi bilan indeksi birgalikda ko‘rsatkich rubrikasini 
tashkil etadi.
Ko‘rsatkichning har bir rubrikasi alohida kartochkaga yozib 
qo‘yilgan, kartochkalar esa katalog yashiklarida alfavit tartibida
101

joylashtirilgan vaqtda ko‘rsatkichning kartochka formasi juda 
qulay bo‘ladi.
Ko‘rsatkichning asosiy vazifasi — kitobxonga sistemali kata­
logdan foydalanish paytida spravka qo‘llanmasi tariqasida xiz­
m at qilish va uning kerakli bo‘lim ni topishiga yordamlashish- 
dir. Biroq ko‘rsatkichning yordamchi xarakterga ega bo‘lishi 
sistemali katalog tuzishga qanday talablar qo'yilsa, uni tuzish- 
ga ham shunday talablar qo‘yish kerakligini istisno qilmaydi. 
Rubrikalardagi sarlavhalarning ifodalanishi fanda va ijtimoiy 
tajribada qabul qilingan terminologiyaga qat’iy mos bo‘lm og‘i 
lozim.

Download 5,22 Mb.