Texnologiyalarining samaradorligi




Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/8
Sana23.07.2024
Hajmi0,62 Mb.
#268317
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
boshlang-ich-ta-limda-didaktik-o-yinli-ta-lim-texnologiyalarining-samaradorligi

TADQIQOT NATIJALARI
O.Berdiyeva hozirgi iqtisodiy oʻtish davrida taʼlim jarayonini isloh etishda muammolar 
mavjudligi va shu muammolarning bir qismini hal etishda oʻqituvchidan tashabbuskorlik, 
izlanuvchanlik va ijodkorlik talab qilinishi va taʼlim jarayonida yangi pedagogik texnologiyaning 
maqsadi, maqsadga erishish uchun undan samara berilishiga toʻxtalib, yangi mavzuni 
tushuntirishda oʻqituvchi reja asosida savol-javob, chizma, kerakli kompyuter vositalaridan 
foydalanishi lozimligini keltirgan. Shundagina oʻqituvchining xotirasida mavzu uzoq vaqt 
saqlanib qolishi toʻgʻrisida fikr yuritilib, oʻqituvchi dars oʻtishda nimalarga eʼtibor berishi 
kerakligi haqida maʼlumotlar keltirgan.
R.Safarova va L.Shermatov oʻz asarlarida pedagogika fanining muammosi va ularni 
qanday yechish kerakligi toʻgʻrisida toʻxtalganlar. Taʼlim-tarbiya boʻyicha uning samaradorligini 
oshirish uchun ilmiy jihatdan shaxsni rivojlantirish va uning manfaatlarini uygʻunlashtirish, 
dunyoqarashini moddiy jihatdan rivojlantirish haqida ham fikr yuritganlar. Bunda oʻquvchi 
jamiyat taraqqiyotini faol rivojlantirishda ijtimoiy va siyosiy, texnikaviy apparatlardan 
foydalanib, oʻz ustida koʻproq ishlashi lozimligi koʻrsatib berilgan.
U.Nishonaliyev tadqiqotlarida dasturli texnologik vositalar majmuasi va ularni 
kompyuter orqali taʼlim jarayoniga tatbiq etish, oʻquvchi shaxsini rivojlantirish orqali taʼlim 
maqsadiga erishish uchun taʼlim-tarbiya jarayonini loyihalash, axborot va pedagogik 


ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 
2022 
№ 3
137 
texnologiyaning metodlaridan foydalanish, oʻqituvchi va oʻquvchilarning hamkorlikda faoliyat 
koʻrsatish imkoniyatlari va vositalari, oʻquvchilarning ijobiy, shaxsiy sifatlari toʻgʻrisida aytib 
oʻtilgan va shunga amal qilish lozimligi qayd etilgan. 
Pedagogik texnologiyalarni amalga oshirish uchun oʻziga xos vositalar zarur boʻladi. Har 
bir pedagogik texnologiyada qoʻllaniladigan vositalar umuman oʻxshash boʻlib, ularning turlari 
koʻp. Ularni shartli ravishda quyidagi turlarga ajratish mumkin: verbal, noverbal, vizual, studiya, 
tabiiy, oʻquv anjomlari hamda maktab jihozlari.
Verbal vositalarning asosini axborot tashkil qiladi. Bular soʻzlar bilan ifodalanadigan 
axborotlar boʻlib, ularni soʻz orqali ifodalab berish uchun oʻqituvchi uni oʻzlashtirgan boʻlishi, 
yaʼni shu axborot haqida bilimga ega boʻlishi kerak. Boshqacha aytganda, pedagogik 
texnologiyalarning verbal vositalari oʻqituvchining bilimlari darajasidagi axborot hisoblanadi. 
Shu sababli hozirgi taʼlim jarayonida faqat oʻqituvchi va oʻquvchilarning ishtirok etishi yetarli 
boʻlmay qoldi.
Zamonaviy taʼlimni amalga oshirishning yana bir zarur sharti oʻquv fanlari boʻyicha 
axborot manbalari, shu jumladan, yangi axborot texnologiyalaridan tez va qulay foydalanish 
imkonini beruvchi turlaridan har bir oʻqituvchi va oʻquvchi erkin foydalana oladigan sharoit 
yaratishdan iborat. Yaʼni, hozirda sifatli taʼlim berish uchun oʻqituvchi oʻquvchiga zarur 
axborotlarni yetkazib turuvchi xizmatdan iborat faoliyatni tashkil qilish zarur. Bu yoʻnalish 
axborot texnologiyalarini taʼlim-tarbiya jarayoniga joriy qilish yoʻnalishi deb nomlanadi. Shu 
axborotlarni oʻquvchilar tushuna oladigan mantiqiy shakllarda ifodalash oʻquvchi bilan 
oʻqituvchining verbal muloqotini tashkil qiladi.
Verbal muloqot shakllari turli boʻlib, ularning asosiylari nutq soʻzlash, suhbatlashish, 
savol berish, savolga javob berish, bahs, munozara, xabar berish, maslahat, nasihat, tanbeh, 
tabrik, salomlashish, xayrlashish kabilarni oʻz ichiga oladi. Ushbu verbal muloqot shakllarida 
qoʻllaniladigan nutq intonatsiyalari soʻzlovchining fikri uning maqsadiga muvofiq boʻlgan 
maʼno-mazmunni chuqurlashtirish, yaqqollashtirish imkonini beradi. Oʻqituvchi oʻquvchi uchun 
maʼlum boʻlgan tushunchalarga asoslangan holda yangi axborotlar bilan tanishib, uni tushuntirib 
beradi. Bu jarayonda oʻquvchilar diqqatni jamlash, tinglash, eshitish, anglash, idrok qilish, 
mantiqiy fikrlash, xotirada saqlash, qayta eslash faoliyatlari bilan band boʻladilar. Bunda 
oʻquvchining qiziqishi, ehtiyoji, manfaatdorligi, qobiliyat, isteʼdod, iqtidori uning muvaffaqiyati 
asosi boʻladi.
Koʻpchilik olimlar taʼlim obyekti deb, oʻqitish jarayonining maqsadi, mazmuni, 
qonuniyatlari, 
metodlari 
va 
tamoyillarini 
koʻrsatadilar. 
Taʼlim-tarbiya 
tizimini 
takomillashtirishni bevosita zamonaviy pedagogik texnologiyalarni joriy qilishning innovatsiya 
jarayoni deb qarash mumkin. Biz bunda “innovatsiya”ni biror-bir sinf oʻquvchilari faoliyatini 
takomillashtirish uchun kiritilayotgan va bu innovatsiya subʼekti tomonidan yangilik deb qabul 
qilingan yondashuvni tushunamiz.
Zamonaviy pedagogik texnologiyalarning pedagogik jamoada muvaffaqiyatli joriy 
qilinishi va yaxshi samara berishi bir qator omillarga bogʻliq. Ularni uchta katta guruhga ajratish 
mumkin: birinchi guruh omillari kiritilayotgan yangilikning mazmuni, sifati va boshqa 
xususiyatlari bilan bogʻliq. Bunda yangilikning mukammalligi, tajribada sinab koʻrilganligi va 
milliy-mahalliy sharoitga mosligini chuqur oʻrganish va tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Ikkinchi guruh esa yangilikni kiritishga oid yondashuv bilan bogʻliq omillarni qamrab oladi: 


ISSN: 2181-3337
SCIENCE AND INNOVATION 
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL 

Download 0,62 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8




Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish