|
Riyazi modellər. Əsas terminlər və anlayışlarBog'liq konspekt35. Riyazi modellər. Əsas terminlər və anlayışlar.
Riyazi modellərin tərtib edilməsi optimallaşdırma məsələsinin həllinin ən vacib və məsuliyyətli
hissəsidir. Bu zaman optimallaşdırma məsələsini yerinə yetirən mütəxəssisdən dərin riyazi
biliklə yanaşı modelləşdirmə obyektinin dərindən öyrənilməsi və bu məsələnin mahiyyətinin
düzgün dərk edilməsi də xüsusi əhəmiyyətlə tələb edilir. Ona görə də, adətən
optimallaşdırma məsələsini yerinə yetirərkən riyaziyyatçı mütəxəssislərin, bu məsələnin aid
olduğu praktiki sahənin mütəxəssisləri ilə birgə işləməsi tələb edilir.
Riyazi modellərin tərtibi zamanı texniki obyektin təsviri birmənalı olmadığı üçün (qeyd
etdiyimiz kimi, bu zaman müəyyən sadələşdirmələr və məsələnin sxemləşdirilməsi aparılır)
optimallaşdırma məsələsinin həllinin bir neçə dəfə müxtəlif variantlarda aparılması məsləhət
görülür. Bu zaman müxtəlif sadələşdirmələr sistemlərindən, müxtəlif riyazi aparatların
köməyindən, başqa sözlə müxtəlif riyazi modellərdən istifadə edilir. Əgər bütün bu
variantlarda alınmış riyazi modellər və onların nəticələri müəyyən dəqiqliklə oxşar olarsa,
onda tədqiqatın obyektivliyi haqqında fikir yürütmək olar. Maşınqayırma texnologiyasında ən
çox istifadə olunan riyazi modellərə misal olaraq kəsmə qüvvəsi ilə kəsmə rejimi elementləri
arasında qarşılıqlı əlaqəni ifadə edən qüvvə modelini, alətin davamlılıq müddəti ilə kəsmə
rejimi elementləri arasın dakı asılılığı ifadə edən davamiyyət modelini və s. göstərmək olar.
****Maşınqayırma texnologiyasında ən çox istifadə olunan riyazi modellərə misal olaraq
kəsmə qüvvəsi ilə kəsmə rejimi elementləri arasında qarşılıqlı əlaqəni ifadə edən qüvvə
modelini, alətin davamlılıq müddəti ilə kəsmə rejimi elementləri arasın dakı asılılığı ifadə edən
davamiyyət modelini və s. göstərmək olar.
Alınmış riyazi modellər tədqiq olunan prosesin bir və ya bir qrup parametrlərinin digər
parametrlərlə funksional asılılığını müəyyən edir
iyazi modelləri tərtib edərkən prosesin sadələşdirilməsi, sxematik təsvir edilməsi baş verir. Bu
sxem riyazi aparatın köməyi ilə yerinə yetirilir. Riyazi model həqiqi prosesə nə qədər
yaxınlıqla təsvir edilmişdirsə, optimallaşdırma məsələsinin həllinin nəticəsi də bir o qədər
yüksək alınmış olur. Qeyd etmək lazımdır ki, riyazi modellərin tərtib edilməsinin konkret
üsulları mövcud deyildir. Hər bir baxılan hal üçün riyazi modelin tərtib edilməsi üsulu
idarəedilən obyektin növündən, təyin ediləcək parametrlərdən və hansı əsas faktorların
təsirinin müəyyən edilməsindən asılı olaraq seçilir
|
| |
