27
Windowsda ishlaydigan mijoz kompyuter MS SQL Server mijoz dasturini
ishga tushiradi. Ilova Windows operatsion tizimi ostida ishlaydigan va MS SQL
Server dasturlarini, shu jumladan mijoz va server dasturlarini boshqaradigan server
kompyuteriga yuklangan MS SQL Serverga so‘rovlar yuboradi.
Foydalanuvchi ma’lumotlar bazasidan ma’lumotlar taqdimotini belgilaydigan
(masalan, kirish buyrug‘ining shakli) mijoz dastur bilan o‘zaro aloqada bo‘ladi.
Barcha mijoz dasturlari MS SQL Server bilan mijozning ma’lumotlar
bazasiga kirish uchun bir yoki ikkita mahalliy API lardan foydalanadi: ODBC
(ma’lumotlar bazasining ochiq ulanishi), OLE JB.
ADO dan foydalanish
ma’lumotlar bazasiga kirishda ob’ektga yo‘naltirilgan yondashuv va vizual
dasturlash imkoniyatlarini ta’minlaydigan maxsus ActiveX ma’lumotlar ob’ektlari
orqali OLE JB bilan o‘zaro aloqalarni tashkil qilish imkonini beradi.
28
2.2. Uch darajali mijoz-server arxitekturasida server va ma’lumotlar bazasi
mijozi o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik
Uch darajali mijoz-server arxitekturasi internetga asoslangan ma’lumotlar
bazalari dasturlarining paydo bo‘lishi va ulardan foydalanish bilan bog‘liq ravishda
keng tarqaldi. WWW Toolkit va ma’lumotlar bazalari - bu bir-biridan mustaqil
ravishda ishlab chiqilgan ikkita alohida texnologiya.
Ammo ikkalasi ham ikki
darajali mijoz-server texnologiyasiga asoslangan. WWW uchun ma’lumotlar
bazalari dasturlari o‘zlaridan avvalgi ikki bosqichli texnologiyalarni uch darajali
mijoz-server arxitekturasi asosida yangi tizim turiga birlashtiradi.
Mijoz va dastur serverlari o‘rtasidagi interfeys veb-dasturlarda standart veb-
texnologiyalar - brauzer, CGI va Java yordamida amalga oshirilishi mumkin. Bu
mijoz va dastur serveri o‘rtasida uzatiladigan ma’lumotlarning hajmini kamaytiradi
va mijoz kompyuterlarini hatto telefon liniyalari kabi
sekin chiziqlar orqali ham
ulashga imkon beradi. Bundan tashqari, mijoz tomoni shunchalik sodda bo‘lishi
mumkinki, aksariyat hollarda u umumiy brauzer yordamida amalga oshiriladi.
Ammo agar siz hali ham uni o‘zgartirishingiz kerak bo‘lsa, unda ushbu protsedura
tez va og‘riqsiz tarzda amalga oshirilishi mumkin.
Quyida biz ma’lumotlar bazasini internetda dinamik nashr etish misolida
server va ma’lumotlar bazasi mijozining
uch bosqichli mijoz-server
arxitekturasidagi o‘zaro ta’sirini ko‘rib chiqamiz. Ma’lumotlar bazasini nashr etish
- bu ma’lumotlar bazalaridan olingan ma’lumotlarni taqdim etish. Bu yerda asosiy
so‘z “taqdimot”, ya’ni ma’lumotlar bazalarini nashr qilish uchun xos bo‘lgan
maxsus vositalar yordamida foydalanuvchilar unga kirishlari mumkin bo‘lgan
ma’lumot bazalaridan ma’lumotlarni joylashtirishni anglatadi. Bu ma’lumotlar
bazasini dasturlash bilan bir xil emas. Ma’lumotlar bazasini nashr qilish tizimlarini
o‘zlarining dasturiy vositalariga ega bo‘lgan axborot tizimlarining maxsus klassi deb
hisoblash mumkin.
Internetdagi ma’lumotlar bazasi bilan ishlashda sizga quyidagilar kerak
bo‘lishi mumkin:
- ma’lumotni ko‘rish (ma’lumotlar bazasining statik nashri);
29
- ma’lumotlarni ko‘rish, qo‘shish va (yoki) tahrirlash (ma’lumotlar bazasiga
dinamik kirish).
Agar MBBT bilan ishlashda ushbu harakatlar ma’lumotlarga kirishda sezilarli
darajada boshqacha yondashuvni talab qilmasa, demak, bu internetda bunday emas.
Internet uchun ma’lumotlar bazalari dasturlari dasturiy ta’minot
tarkibiy
qismlarining yangi turlaridan foydalanadi, ular ham yangi usullar bilan tartibga
solingan. Rivojlanish jarayoni
hali ham davom etmoqda, ammo allaqachon
arxitektura va dasturiy ta’minotning bir nechta toifalari mavjud. Arxitektura
variantlaridan biri quyida muhokama qilinadi.
5-rasmda ko‘rsatilgan, mijozlar
satrini brauzer egallaydi, server sathi
ma’lumotlar bazasi serveri, o‘rtasi esa veb-server va server kengaytmasidir.
