|
To‘plamning muallifi to‘g‘risida
|
| bet | 54/96 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 7,55 Mb. | | #150123 |
Bog'liq 3.2022.Kon ishlari asoslaria — t ; d —
Karyerda to‗g‗ri mexanik bir cho‗michli, teskari bir cho‗- michli va draglaynlar keng qo‗llaniladi (5.5-rasm).
5.5-rasm. Bir cho‗michli ekskavatorlar: o‗g‗ri cho‗mich!i; b — teskari cho‗mich!i draglayn.
4.5- rasmdan ko‗rinib turibdiki, to‗g‗ri mexanik cho‗michli
strelasining uzunligi 40, 60, 90, 100 m bo‗lgan ESH-4/40, ESH-10/60, ESH-15/90,
5.6-rasm. Zanjirli (a) va rotorli (b) ekskavatorlar.
(5.6-a rasm). Kavjoydan kon jinsini qazib olish rom og‗irligi bilan kavjoyga tiralgan cho‗michlarning harakatlanishi orqali amalga oshiriladi. Zanjirli ko‗p cho‗michli ekskavatorlar cho‗- michlarining umumiy hajmi 250 dan 4500 litrgacha, unum- dorligi soatiga 800 dan 10000 m3 gacha bo‗ladi. Bu ekskavatorlar kavjoy bo‗ylab temir yo‗l, o‗rmalash zanjiri va odimlash mexanizmlari yordamida harakatlanuvchi konstruksiyaga egadir.
ER-25, ER-100 va boshqa rusumli rotorli ekskavatorlarning ishchi organi diametri 2,5 dan 18 m gacha cho‗michlar o‗rna- tilgan rotor g‗ildiragi bo‗lib, u ekskavator strelasi uchiga o‗rnatiladi (5.6-b rasm).
Rotorga o‗rnatilgan cho‗michlar soni 6 tadan 12 tagacha bo‗lib, ularning hajmi 300—800 dan 4000—8000 litrgacha bo‗lishi mumkin. Rotorli ekskavatorlar, asosan, o‗zi turgan tekislikdan yuqorida joylashgan kon jinslarini qazib olishga mo‗ljallangan bo‗lib, kichik, o‗rtacha, katta va o‗ta katta unumdorlikka ega. Masalan, kichik unumdorlikka ega rotorli ekskavatorlarning unumdorligi soatiga 630 m3 gacha bo‗lsa, katta unumdorlikka ega ekskavatorlar unumdorligi 2500—5000 m3 ni, o‗ta unumdor ekskavatorlarning unumdorligi esa soatiga 5000 m3 dan ham ko‗p miqdorni tashkil qiladi.
Umuman olganda, karyerlarda qo‗llaniladigan ekskavatorlar rusumini ko‗rsatuvchi harf va sonlar ularning qanday jarayonlarni bajarishi, harakatlanish tamoyili, unumdorligi, qazish balandligi va boshqa tavsiflarini ko‗rsatadi.
Masalan, katta unumdorlikka ega bo‗lgan ERG-1600. 40/ 10-31 rusumli rotorli ekskavatorni olsak, E—ekskavator,
R—rotorli, G—gusenichniy (zanjirli), 1600-cho‗michlarning umumiy hajmi (litr), qazish balandligi — 40 m, o‗zi turgan tekislikdan pastki qazish chuqurligi—10 m va strelasining oldga va orqaga surilishi 31 m ni tashkil qilishini bildiradi. Ushbu ekskavatorning rotor diametri 11,5 m bo‗lib, unga 10 ta cho‗mich o‗rnatilgan, maksimal unumdorligi 4500 m3/soat.
Ko‗p cho‗michli va rotorli ekskavatorlar qo‗llanilganda karyerda bajariladigan qator jarayonlar — jinslarni massivdan qazib olish, transport qilish, ag‗darmaga tushirish kabilar potok usulida amalga oshiriladi. Shu sababli bu ekskavatorlar yillik quvvati katta bo‗lgan karyerlarda qo‗llaniladi.
Yillik ishlab chiqarish quvvati 3 mln t va tashish masofasi
0, 3—0,5 km gacha bo‗lgan karyerlarda, ko‗pincha, qazib- yuklash ishlari g‗ildirakli skreperlar, yuklash mashinalari vositasida bajariladi. Skreperlarni tortib yuruvchi mashinalar sifatida quvvati katta bo‗lgan traktor va avtomobillardan
foydalaniladi. Skreperlar cho‗michining hajmi 6—15 dan 15—40 m3 gacha bo‗lishi mumkin.
Bir cho‗michli yuklash mashinalarining ishchi organi vertikal chiziq bo‗ylab pastga va yuqoriga harakatlanadigan strelaga oshiq-moshiq orqali o‗rnatilgan cho‗michdan iborat bo‗lib, pog‗ona ish maydonida mokisimon harakat qilib, kon jinslarini uyumdan olib transport vositasiga yuklab beradi. Karyerlarda PG-10, PG-15, PG-25 rusumli yuklash mashina- laridan foydalaniladi. Ushbu mashinalar cho‗michlarining hajmi 6, 7,5, 14,25 va 25 m3 ni tashkil qiladi. Unumdorligi 4000 t/smena gacha bo‗lishi mumkin.
Nazorat uchun savol va topshiriqlar
Ruda konlarini yerosti usulida qazib olishning o ‘ziga xos xususiyatlarini aytib bering.
Ruda yo ‘qotUishi va sifatsizlanishini ta ’riflab bering. Yo ‘qotilish miqdorini aniqlash ifodalarni yozing.
Rudniklarning shaxta maydoni deganda nimani tushunasiz?
Shaxta maydonini ochish va qazishga tayyorlash usullari va sxemalarini aytib bering.
Ruda konlarni qazib olishning asosiy jarayonlari va ularning mazmun-mohiyatini ta ’riflab bering.
Qazib olingan kon massasini ikkilamchi maydalash nima uchun kerak?
Ruda shaxtalarida kon bosimini boshqarishning qanaqa usullarini bilasiz?
MA‘RUZA
|
| |
