|
Topografik kartalar tuzilishi
|
| bet | 8/9 | | Sana | 06.10.2024 | | Hajmi | 0,99 Mb. | | #273816 |
YUz hisoblash aniqligi. Geometrik usulda geometrik shaklning asosi va balandligining qiymatlari masshtab bo‘yicha plandan olinganida xato oshadi. SHuning uchun, ko‘proq, o‘lchangan miqdorlardan foydalanish kerak. Bu usulda yuzni aniqlashdagi xato fS quyidagi chegarada bo‘lishi lozim:
; bu erda M—masshtab maxraji; S—shakl yuzi gektar hisobida.
Paletka bilan aniqlash xatosi bo‘ladi.
Analitik usul eng to‘g‘ri usul bo‘lib, tomon uzunligi 1:2000 aniqlikda o‘lchanganda yuzni hisoblashdagi xato 1:1500 bo‘ladi.
Kichik yoki cho‘ziq maydon (daryo, yo‘l) yuzlarini grafik yoki geometrik usulda hisoblagan ma’qul.
YUzni planimetr bilan hisoblashda richaglar orasidagi burchak 90°ga yaqin olinishi kerak.
Prof. Volkov N. M. aniqlashicha, shaklni to‘rt marta aylantirib yuzini hisoblashning o‘rta kvadratik xatosi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
; (8.13)
(8.9) va (8.10) formulalardan:
bo‘ladi, ya’ni maydonning yuzi qancha katta bo‘lsa, u shuncha aniq topiladi; mayda masshtabli planga qaraganda, yirik masshtabli planda yuz aniqroq hisoblanadi. Kichik maydonning yuzini aniqlashda richag uzunligi kichikroq qilib olinsa, natija ancha to‘g‘ri chiqadi. Planda yuzi 15 sm2 ga yaqin shaklning yuzini yaxshi sharoitda hisoblashning nisbiy xatosi 1:400 ga teng. Umuman, planimetr bilan yuz hisoblashning nisbiy xatosi 1:250 atrofida bo‘ladi.
YUzni hisoblashda natijalarni tenglash. Agar poligon to‘g‘ri chiziqli va burchak uchlarining koordinatalari ma’lum bo‘lsa, uning yuzi Sk (8.2) formula yordamida hisoblanadi. Poligon ichidagi ayrim uchastkalar (ekin, bino, yo‘l o‘rinlari) yuzini planimetr bilan hisoblab, ularni S1, S2, . . . , Sn desak, planimetr bilan hisoblangan yuzlar yig‘indisi S poligon yuzi Sn bo‘ladi, ya’ni S=Sn. Bu Sn koordinata bilan hisoblangan Sk ga teng bo‘lishi kerak; lekin xato sababli teng bo‘lmay, oralarida farq fS bo‘ladi, ya’ni Sn—Sk=fS. Bu farq yuzlardagi bog‘lanmaslik xatosi deyiladi. bo‘lishi kerak. SHart bajarilsa, fS ning qiymati Si larga proporsional tarqatiladi, ya’ni ; bundan ; ; . . . umumiy ko‘rinishda bo‘ladi; Si lar tuzatma deyiladi. Si=fS bo‘lishi kerak Si lar fi ga teskari ishora bilan Si larga tarqatilgach, tuzatilgan yuzlar topiladi, ya’ni Smi=Sn2+S. SHunda Smi=Sk bo‘ladi.
|
| |
