|
Til - millatning qalbi. Til g‘oya, tuyg‘u, tafakkurning jonli mujassamidir
|
| bet | 38/112 | | Sana | 18.10.2022 | | Hajmi | 7.62 Mb. | | #27443 |
Bog'liq MANAVIYAT SOATI 2022-2023 STGeNIUHOYV6lu41y5nlGnUTrr1eOceUpMxiK005, 19-Mavzu, PQ-4910 03.12.2020 (1), Mutaxasislik fanidan o\'qitish materiallari, BIR CHO‘MICHLI KARYER EKSKAVATORLARI CHO‘MICHI HARAKATINI OPTIMAL, reagent formulasi, Шовот 2023 2024 дарслик кабул буйруки, 2-синф она тили дарслик 2 - кисм, wzPf- OV8BvdPtmaW6WBYVBlAV4S7Gp8, Mavzu 4 sinf geometrik jismlar bilan tanishtirish metodikasi, Mavzu aro‘ va rao‘ mikrosxemalari reja Kirish Diskretlashtiris, 2 вариант, monitoring javoblariTil - millatning qalbi. Til g‘oya, tuyg‘u, tafakkurning jonli mujassamidir.
T ilimizda ya’ni so‘zlashishimizda, biz doimo nima haqida gapirmaylik qanday ibora ishlatmaylik o‘z ruhiyatimizni aks ettiramiz. Biz ongimizda shakllangan tuyg‘ularni, turli g‘oyalarimizni ushbu so‘zlarga boy tilimiz bo‘lmaganda qanday ifodalardik? Albatta hayotingizda so‘zlay olmaydigan insonlarni ko‘rgansiz, gohida muloqotda ham bo‘lgansiz. Odam qay holatda bo‘lmasin ona tili bilan birga bo‘ladi.
Qancha ko‘p tilni bilsangiz, shuncha yaxshi. Biroq odam ona tilida tafakkur qiladi, ona tilida tush ko‘radi, ona tilida yig‘laydi... O‘lim oldidan onasini ona tilida yo‘qlaydi.
O‘tkir Hoshimov.
Mustabid tuzum davrida biz o‘z tilimizni unutib, rus tilini o‘rganishga, unda muloqotda bo‘lishni bilishi uchun millat farzandlari rus tilida dars beruvchi maktablarga, guruhlarga va jamoalarga millatdoshlarimiz tomonidan joylashtirilgan. Buyuk adibimiz Abdulla Avloniy «Turkiy guliston yoxud axloq» asarida shunday deydi: «Har bir millatning borligin ko‘rsatadurgan oyinai hayoti til va adabiyotdir. Milliy tilni yuqatmak millatning ruhini yuqatmakdur. Bizga na bo‘ldi? Bobolarimiz yo‘lidan chiqib ketdik, «yaxshi qushningdan olguncha yomon uyingni qidir» -demishlar. Bobolarimiz yetishgan va yaratgan muqaddas til va adabiyotmizga hech kamlik qilmas. O‘z uyimizni qidirsak va axtarsak, yo‘qolganlarini ham topamiz «Yo‘qolsa yo‘qolsin, o‘zi boshimga tor edi», - deb Ovrupo qalpog‘ini kiyib, kulgi bo‘lmak zo‘r ayb va uyatdur.13
Shoirimiz Abdulla Oripov «Ona tilimga» she’rida:
Ming yillarkim, bulbul kalomi
O‘zgarmaydi, yaxlit hamisha.
Ammo sho‘rlik to‘tining holi
O‘zgalarga taqlid hamisha.
Ona tilim, sen borsan, shaksiz
Bulbul kuyin she’rga solaman.
Sen yo‘qolgan kuning, shubhasiz,
Men ham to‘ti bo‘lib qolaman...
o‘z tilini unutmay uni avaylab, asrab kelayotgan xalqlarni bulbulga, o‘z tilini unutib, o‘zga tillarda so‘zlashuvchilarni to‘tiga qiyoslaydi. To‘tini holidagi xalqlar, zomona zayliga qarab o‘z tillarini goh u goh bu millat tiliga almashtirib turishlariga ishora qilgan.
Sovet ittifoqining so‘nggi yillarida 1989 – yil 21 – oktabrda o‘zbek xalqining asriy orzusi amalga oshdi. O‘zbek tili – davlat tili deb belgilanishi haqida qonun qabul qilindi. Ushbu sanadan boshlab O‘zbekistonda davlat hujjatlari, ilmiy anjumanlar, joy nomlari rasman o‘zbek tilida yuritiladigan bo‘ldi. 1995 – yil 21 – dekabrda «Davlat tili haqida»gi Qonunning yangi tahriri amalga kiritildi va «Ona tili bayrami» kuni deb e’lon qilindi. Konstitutsiyamizning 4 – moddasida quyidagi qoidalar mustahkamlangan: «O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir. O‘zbekiston Respublikasi o‘z hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf – odatlari va an’analari hurmat qilinishini ta’minlaydi, ularning rivojlanishi uchun sharoit yaratadi». Fuqarolarga davlat tilini o‘qitish bepul amalga oshiriladi.
O‘zbek xalqining sevimli shoiri Muhammad Yusuf o‘zining «Ona tilim» she’rida o‘zbek tiliga nisbatan iztirobini, dard-alami, hurmatini, muhabbatini namayon etgan.
Garchi zug‘um qilganlarni yoqtirmadim,
She’r yozdimu bo‘lak ishni qotirmadim.
Tilim turib o‘z tilimda gapirmadim,
Bir eslasam eziladi bag‘ri-dilim,
Ona tilim, kechir meni, ona tilim.
Onam «erkam» deb quchganda tunlar yarim,
Erkim yo‘q deb zirqirardi bir joylarim,
Paravozni hansiratgan bug‘doylarim,
Oltinlarim, ma’danlarim, ipaklarim,
Ona tilim, kechir meni, ona tilim.
Kimlar uchun biz edik bir badaviy,
O‘zbekni qon qahshatganni o‘zbek siylar,
Holimizni qon kuzatdi Yassaviylar,
Topganimiz handalakday tilim-tilim,
Ona tilim, kechir meni, ona tilim.
Kimdir mayda millat bo‘ldi, kimdir katta,
Katta millat - Afandisi yo‘qdir hatto,
Biz piyoda, biz boqqan yurdi otda,
Zulm o‘tsa faqat sendan o‘tdi zulm,
Ona tilim, kechir meni, ona tilim.
Sen bo‘lmasang nima bizga silliq she’rlar,
Bu dunyoda tili yo‘qda dil yo‘q derlar,
Bahoing-ku berib ketgan Alisherlar,
Yuragimning to‘ridagi so‘lmas gulim,
Ona tilim, kechir meni, ona tilim.
Bir qarasam har shevangda ming jilolar,
Har novdangda, har mevangda ming jilolar.
Qodiriylar, Cho‘lponlar-u, Abdullolar,
Sening qaytgan kuning men tug‘ilgan yilim,
Ona tilim, ey muqaddas Ona tilim.
Ona tilimizni avaylash, asrash, e’zozlash unga nisbatan hurmatni kundalik o‘zaro munosabatlarimizda namayon etmog‘imiz darkor. Joy nomlarini tiklashimiz, ularni chuqur o‘rganishimiz lozim. Xususiy firma, muassasa, mahalla, xiyobonlarni nomlashda dastlab ona tilimizga murojaat qilmog‘imiz talab etiladi. Hazrat Navoiy uqtirganlaridek: Tilga ixtiyorsiz - elga e’tiborsiz
O‘zbek tilidagi so‘zlar serqirraligi, mayinligi, ohangliligi bilan boshqa turkiy tillardan farqlanib turadi. Bu millatimizning ochiq ko‘ngilligi, saxiyligi, yuksak tafakkur sohibiligidan dalolat. Nemis tilshunosi va faylasufi Vilgelm Gumboldt:
|
| |
