145
1.O`rta guruh yoshidagi bolalarning son-sanoq haqidagi tasavvurlarni
shakllantirish.
2.Matematika mashg`ulotlarini o`tishda “O`zbekiston Respublikasining ilk
va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo`yilgan Davlat
talablari”dagi barcha rivojlanish sohalari vazifalarini bajarilishi.
O`rta guruh yoshidagi bolalarning son-sanoq.O`quv yilining boshida o`rta
guruh tarbiyachisi bolalarning kichik guruhda olgan
bilimlarini yoz davomida
ma`lum darajada unutib qo`yganliklarini sezadi. O`rta guruhga yangi bolalar ham
keladilar. 5-6 mashg`ulotni o`tilganlarni takrorlashga bag`ishlash va bolalarni
yangi materialni idrok etishga tayyorlash zarurligi ma`lum bo`ladi. Asosan sanoqni
o`rgatish va sonlar bilan tanishtirish uchun zarur bo`lgan tasavvur, ko`nikma va
malakalar mustahkamlanadi.
O`tilgan mavzuni takrorlash uchun kichik guruh dasturida tavsiya etilgan
mashqlardan biroz murakkablashtirilgan holda foydalaniladi. Mashqlar dasturdagi
topshiriqlarning 2-3 tasini bir yo`la bajarish imkonini beradi.Bolalarga to`plam
ichidan ayrim narsalarni ajratish va narsalarni to`plamga birlashtirish mashq
qildiriladi, ular hamma narsalar uchun umumiy bo`lgan belgilarni va narsalarning
faqat-bir,qismi uchungina xos bo`lgan umumiy belgilarni ajrata olishga
o`rgatiladi.Agar
tarbiyachi
bolalarning
mazkur
materialni
yaxshi
o`zlashtirganliklarini sezsa, unda bir mashg`ulot bilan cheklanib qolishi mumkin.
Aks holda, bunday mashqlar yana 2 mashg`ulotning ikkinchi qismiga
kiritiladi.Bolalarda tevarak-atrofda turgan yakka (bitta) narsalarni va narsalar
yig`indisi (ko`p)ni mustaqil topa olish ko`nikmasi mustahkamlanadi. Shu
maqsadda o`rta guruhda kichik guruhdagiga qaraganda
mashqlarning birmuncha
murakkab variantlaridan foydalaniladi.
Bolalarga matematik tushunchalarni shakllantirishda ko`proq mustaqillik
bcriladi, nimani qayerdan izlash kerakligi, «Qarang, qaysi narsalar ko`p, qaysilari
bittadan uchraydi», umumiy ko`rsatmalar bilan beriladi.Bolalarni faqat bir turdagi
narsalarni fikran bir guruhga birlashtirishga, ularning barchasi uchun umumiy
bo`lgan xususiyat (buyumlarning nimaga mo`ljallanganligi va boshqalar) asosida
«to`plam hosil qilish»ga o`rgatibgina qolmasdan, balki guruhni tashkil etuvchi
narsalarning faqat bir qismi uchungina umumiy bo`lgan belgilarni hisobga olishga,
ya`ni qism to`plamni ajratishga ham o`rgatiladi. Masalan, pedagog bolalar
diqqatini deraza tokchasida turgan ko`p o`simliklar
orasida baland va pastlari, katta
va kichik barglilari borligiga jalb etadi va hokazo.Bu davrda asosiy e`tibor ikki
to`plamning miqdorini qiyoslashni mashq qildirishga qaratiladi. Bolalar ikki
guruhning qaysi birida narsalar ko`p (kam)ligini yoki ularning baravarligini
aytishga o`rgatiladi.Tarbiyachi ulaiga guruhlarni amaliy ravishda taqqoslash, ustma
ust va yonma-yon qo`yish usullarini cslatadi.
Bolalarni narsalarning boshqa belgilari ichidan miqdori tomonini ajrata
bilishga o`rgatish muhim ahamiyatga ega. Bunga mazkur holda guruhning
unchalik ahamiyatli bo`lmagan belgilarini guruhdagi narsalarning rangi, katta-
kichikligi va joylashuvini o`zgartirish orqali erishiladi.Miqdoriy
tuzilishi turlicha
bo`lgan to`plamlar bilan ishlash bolalarda narsalar sonini aniq bclgilash zaruratini
hosil qiladi.
146
Sanoqda o`zlashtirish uchun sharoit paydo bo`ladi.Bu mashg`ulotlarda ba`zi
fazoviy tasavvurlar aniqlanadi, o`ng va chapni farqlash, narsalarni chapdan o`ngga
qarab o`ng qo`l bilan ko`rsatish, yuqorigi va pastki (doskalar), chapdan o`ngga
iboralarini tushunish ko`nikmasi mustahkamlanadi.Bolalar figuralar doira, kvadrat,
uchburchakni sezish, harakat va ko rish yo`li bilan tekshirib ko`rishni mashq
qiladilar, ularni rang va hajmlaridagi farqlarga qaramasdan bilib olishni
o`rganadilar.Bolalarning o`lcham munosabatlari: uzunroq-qisqaroq, kengroq-
torroq, ko`proq-kamroq haqidagi tasavvurlari va tegishli munosabatlarni aniqlash
uchun yonma-yon va ustma-ust qo`yish usullaridan foydalanish ko`nikmalari
mustahkamlanadi. Birinchi mashg`ulotlardayoq bolalarda bu ko`nikmalarga
qiziqish uyg`otish va shug`ullanish malakasini o`stirishni davom ettirish muhim
ahamiyatga ega.
Kichik soha: Elementar matematik malakalar
Talab: Bola elementar
matematik malakalarga ega
3-4 yosh
4-5 yosh
5-6 yosh
6-7 yosh
KUTILAYOTGAN NATIJALAR
predmetlarni 1-2 ta
belgisi bo`yicha
guruhlarga bo`ladi;
atrof-muhitdan
“bitta” va “ko`p” ni
topadi ;
predmetlarni
kattaligiga qarab
teradi;
geometrik shakllarni
farqlaydi (doira,
kvadrat,
uchburchak),
shakllar (kub, shar)
;
ko`plikni
taqqoslaydi;
“uzun” va “qisqa”
tushunchalari
ma`nosini biladi;
“yarim”,
“yarimtacha”
tushunchalarni
biladi;
sanoq va sonlar
qatoridagi
bog`liqlikni
tushunadi;
geometrik
shakllarga
o`xshash
predmetlarni
topadi;
geometrik figura
va shakllarni
nomini biladi;
miqdoriy
aloqalarini
belgilaydi;
sonning miqdoriy
tarkibini biladi;
matematik
tushunchalardan
foydalanadi (ko`p,
kam, jami,
shuncha);
ketma ketlikda
sanaydi;
ko`pliklarni
taqqoslaydi
“ko`proq”,
“kamroq”, “teng”;
bo`shliqda
yo`nalish olishni
biladi (oldinda,
orqada, tepada,
geometrik shakllarni
biladi va ularni
predmetlar orasidan
ajratadi;
predmetlarni
uzunligi, eni,
qalinligi va
balandligiga ko`ra
taqqoslaydi;
predmetlar guruhini
taqqoslaydi;
muloqot davrida
matematik
terminologiyani
qo`llaydi;
belgilar
tizimini
tushunadi (son va
belgilarni qo`llagan
xolda +, -, =);
1dan 10gacha
bo`lgan sonlarni
to`g`ri va teskari
sanaydi;
predmetlarni soni va
sanog`iga qarab
taqqoslaydi;
predmetlar tengligi
va tengmasligi
hayotda son va
sanoqning
ahamiyatini
tushunadi;
geometrik shakllar
va figuralarni
biladi;
20gacha bo`lgan
ayrim matematik
harakatlarni
bajaradi;
10gacha qo`shish
va ayirishli sodda
matematik
vazifalarni echadi
(son va
belgilarni
qo`llagan xolda +, -
, =);
son qatori haqida
tushunchaga ega
guruhlarni teng
yoki teng
emasligini tahlil
qiladi (qanchaga
ko`p?, qanchaga
kam?);
hajmi, balandligi va
qalinligiga qarab
149
-
Bolalarni
natural
qatori
tuzilishini
tushunishga
tayyorlashni ko`rsata olish;
-
Son
va
to`plam
haqida
tushuncha berishni tasniflash;
tushunishga tayyorlashni aytib beradi.
-
Son va to`plam
haqida tushuncha berishni
tasniflaydi.
O`qitish metodlari
Blits-so’rovi metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
