Tashkiliy qism.
1.O`quvchilarning mashg`ulotga tayyorligi
va davomatini tekshirish
12.1.
Mashg`ulotga
tayyorlanadilar.
2- bosqich
Asosiy
(65
daqiqa)
Tayanch bilimlarni faollashtirish;
1. Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi,
xamda
o`tilgan
mavzu
bo`yicha
O`quvchilarga
savollar
beradi,ularni
baxolaydi.
Maqsad va vazifaning belgilanishi:
2. Mashg`ulot nomi rejasi, maqsad va
kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va
yozib olishlarini aytadi.(1-ilova)
3. Mustaqil ish uchun adabiyotlar bilan
tanishtiradi; (2-ilova)
4. O`quv mashg`ulotlarida O`quv ishlarini
baxolash mezoni va ko`rsatgichlari bilan
tanishtiradi.
(3-ilova)
O`quvchilar bilimini faollashtirish:
5. Tezkor so`rov, savol-javob, Aqliy
xujum va boshqalar orqali bilimlarni
faollashtiradi.(4-ilova)
Yangi o`quv materialining bayoni:
6.Nazariy yoki amaliy mashg`ulotning
2.1.Eshtiadi.
Navbat bilan bir- birini
takrorlamay
fikrini
bildiradi.
O`ylaydi, javob beradi.
2.2. Savollar berib, asosiy
joylarini yozib oladi.
2.3 Eslab qoladi, yozadi.
Har bir savolga javob
berishga harakat qiladi.
128
rejasi va tuzilishiga muofiq o`qitish
jarayonini tashkil etish bo`yicha tartibini
tushuntiradi.Asosiy
xolatlarni
yozadi.
Yangi o`quv materialini mustaxkamlash.
7.Slaydlarni
Power
Point
tartibida
namoyish va sharhlash bilan mavzu
bo`yicha asosiy nazariy holatlarni bayon
qiladi. (5-ilova)
Yangi o`quv materialini mustahkamlash:
8. Mustahkamlash uchun savollar beradi.
Jarayon kichik guruhlarda davom etishini
ma`lum qiladi; (6-ilova)
9. Kichik guruhlarga bo`ladi, kichik
guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi
har bir guruhga topshiriq beradi va
baholash
mezoni
bilan
tanishtiradi.
Bajarilgan ishlarni o`zaro baxolashni
o`tkazadi.
10.Mavzuning xar bir qismi bo`yicha
xulosalar qiladi, eng asosiylariga e`tibor
qaratadi.
Berilayotgan
ma`lumotlarni
daftarga
qayd
etishlarini
eslatadi.Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi
axamiyati bilan bog`lab yakunlaydi.
3- bosqich
Yakuniy
(10 daqiqa)
Mashg`ulot yakuni;
1. Faol ishtrok etgan o`quvchilarni
baxolaydi va rag`batlantiradi.
Uy vazifasini berilishi;
13.
Kelgusi mashg`ulotga vazifa va uni
bajarish yuzasidan yo`riqnoma beradi.
(7-ilova)
3.1. Eshitadilar.
3.2.Topshiriqni
yozib
oladilar.
1-ILOVA
12-mavzu: Kichik guruh yoshidagi bolalarni tevarak-atrofda mo`ljal olishga
o`rgatish
Reja:
1.Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning tevarak-atrofda mo`ljal olish haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish.
2.Maktabgacha kichik guruh yoshida bolalarni yo`nalishlarning asosiy
guruhlarini farqlashga (oldiga-orqaga, yuqoriga-pastga, o`ngga chapga)
o`rgatish.
3.Bolalarning tevarak-atrofda mo`ljal olish haqidagi tasavvurlarni mustahkamlash
bo`yicha o`yin va mashg`ulotlarni tashkil etish..
129
2-ILOVA
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.M.E.Jumayev. “Bolalarda boshlang`ich matematik tushunchalarini
rivojlantirish nazariyasi va metodikasi” Toshkent. «Ilm-Ziyo» Qo`llanma - 2013. 4-
16 bet 2.Джанпеисова Г. Э. Теория и методика формирования
математических представлений. Ўқув қўлланма. Т.: Тафаккур, 2019. -356 б.
2,Djanpeisova G.E.Yu Juraeva N. T. Matematika - aql va zakovat
kaliti. Uslubiy qo`llanma. T.: “Innovasiya – Ziyo”, 2020. – 200 b.
3-ILOVA
Baholash mezonlari va ko`rsatkichlari
(4-ilova)
4-ILOVA
Klaster metodi
Ushbu metodda o’quvchilar mavzu yuzasidan o’z fikrlarini bayon etadilar.
К o`rsatkichlar
Maks
.
Baho
5
baholar
Faol
Ishtiro
ki
5
nofao
l
4
qisma
n
3
Umum
an
ishtirok
etmadi
2
“O`ylang-juftliklarga bo`lining-
fikrlar
bilan
almashing”
texnikasini faolliklari
5
Faol
Ishtiro
ki
nofaol qisman Umum
an
ishtirok
etmadi
Bilimlarni
mustahkamlash:
nazorat
savollariga
javob
berishdagi faolliklari
5
Savollar
ga to`liq
javob
beradi,
misollar
keltiradi
Savoll
ar
ga
javob
beradi
Qis
man
javo
b
bera
di
Umum
an javob
bermay
di
130
5-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
,
Diqqat
, tarbiya,
To`plam, Geometrik figura, arifmetika, tevarak atrof, metod,kattalik, didaktik
o`yin, mo`ljal olish, Kubik
12-Mavzu:Kichik guruh yoshidagi bolalarni tevarak atrofda mo`ljal olishga
o`rgatish.
Reja:
1.Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning tevarak-atrofda mo`ljal olish
haqidagi tasavvurlarni shakllantirish.
2.Maktabgacha kichik guruh yoshida bolalarni yo`nalishlarning asosiy
guruhlarini farqlashga (oldiga-orqaga, yuqoriga-pastga, o`ngga chapga)
o`rgatish.
3.Bolalarning
tevarak-atrofda
mo`ljal
olish
haqidagi
tasavvurlarni
mustahkamlash bo`yicha o`yin va mashg`ulotlarni tashkil etish.
Kichik guruh dasturining shartlaridan biri bolalarni o`zidan oldinda
(oldinga) orqada (orqaga), chapda (chapga) o`ngda (o`ngga) kabi fazoviy
yo`nalishlarni ajrata olishga o`rgatishdir.
Fazoviy yo`nalishlarni farq qilishda bolalarning o`z gavda qismlarini aniq
farq qilishi va o`ziga nisbatan tomonlarni aniqlashga asos bo`lib xizmat qiladi.
Kichik guruh
yoshidagi
bolalarni tevarak
atrofda mo`ljal
olishga o`rgatish.
131
Masalan: «Oldinda» deganda bola o`zining yuzi tomonni, «orqada» (orqadan)
deganda csa gavdasining orqa tomonini tushunadi.Bolalarning yuvinishi va
kiyinishi vaqtida tarbiyachi ular bilan erkin suhbatlashib, gavda va yuzqismlari
nomini aytadi: «Bu mening qulog`im, engagingni yuv, peshonangni art».
«Boshingga ro`mol o`ra, «Bo`yningga sharf bog`Ia». Kichkintoylarni o`zining
gavda va yuz qismlarining nomini aytishga undash muhim ahamiyatga ega.
Kichkintoylar yuz va gavda qismlari qayerdaligini bilib olganlaridan so`ng
ularga o`zlarining turli tomonlarini aniqlash o`rgatiladi. Tarbiyachi kichkintoydan
so`raydi: «Sening orqangda nima bor?», «Oldingdachi?» (ko`krak, qorin, yuz) yoki
«Sening o`rning qayerda?», «Ko`kragingchi?» «O`ng qo`ling qani?», «Chap
qo`ling qayerda?»Bolalarga ayni bir vaqtda o`zaro qarama-qarshi juft
yo`nalishlarni, ya`ni yuqorida pastda, oldinda orqada, chapda o`ngda (chap-o`ng)
dcgan tushunchalarni farq,qilish,mashq,qildiriladi chunki bolada ularning biri
haqida tasavvur hosil qilish ikkinchisi haqidagi tasavvurning shakllantirilishiga
tayanadi.Tarbiyachi nonushta yoki tushki ovqat vaqtida, mashg`ulotlar va boshqa
paytlarda bolalar diqqatini nima qilayotganliklari va qaysi qo`llari bilan
qilayotganliklariga bir necha daqiqa jalb etadi.Kichkintoylar qaysi qo`llarida
qoshiqni, qaysi qo`llarida nonni, qaysinisida qalamni, mo`yqalamni, qaysinisida
esa qog`ozni ushlab turganliklarini aytib bcrishlari kcrak.
O`ng va chap qo`lni bir-biridan farq qilish va nomini aytish mashqi boshqa
harakatlarni bajarishda ham o`tkaziladi. Masalan, tarbiyachi musiqa va jismoniy-
tarbiya-mashg`ulotlarida,bolalarga o`ng qo`llariga havo rang bayroqchani, chap
qo`llariga esa yashilini yoki o`ng qo`llariga uzun tasmani, chap qo`lga esa kaltasini
olishni taklif qiladi, kichkintoylardan qaysi qo`llarida qanday naixa borligini
so`raydi.O`ng va chap qo`lni farqlashga va nomini aylishga o`rgatish jarayonida
o`zidagi turli tomonlarni: bosh yuqorida, oyoqlar pastda ekanligini, o`ng oyoq,
chap oyoq; o`ng quloq, chap quloq va hokazolarni bilish ko`nikmasini o`stirishga
katta ahamiyat beriladi.Pedagog (tarbiyachi)ning ko`rsatmasiga binoan bolalar
yo`nalish ko`rsatkichlari bilan pastni, yuqorini, chapn:, o`ngni ko`rsatadilar.Ular
aytilishi bilan oldinga cngashishni, qo`llarini yuqoriga ko`tarishni, pastga
tushirishni va shu kabilarni o`rganadilar. «Bckin-machoq», «Koptokni qayerga
tashladingiz» o`yinlaridan foydalaniladi. Bunday o
`
yin mashqlarini 6-8 marta
takrorlash lozim, ular uchun taxminan 4-5 minut vaqt ajratiladi.
Kichik guruhda bolalar qog`oz betidagi har xil joyni bilish yuzasidan
dastlabki ko`nikmalarni hosil qiladilar. Fazoviy yo`nalishlarni farq qilishda
taqqosla aniqlash asos bo`lib xizmat qiladi. O`quv yili boshida bolala atrof-
muhitga munosabati qay darajada ekanligi tekshirib ko`radi va bu ko`nikma
mustahkamlanadi.O`ng va chap qo`lni farq qilish mashqlariga katta etibor beriladi,
chunki chap hamda o`ng nima ekanini bilish mazkur yoshdagi bolalar uchun ancha
qiyinlik qiladi: qo`l bilan tomonni, orqa tomonni, yuqorini, pastni, chapni, o`ngni
ko`rsatish ko`nikmalari mustahkamlanadi.
Narsalarning fazoviy joylashuvini belgilash. Bolalarni turgan joylariga
nisbatan, oldinga, orqaga va shu kabi yo`nalishlarni ko`rsatishga o`rgatib bo`lgach,
ularga narsalar o`zlarining qaysi tomonlarida turganligini (oldinda, oldi tomonda,
orqa tomonda, orqasida, chapda, o`ngda, yuqorida, pastda) aniqlashni mashq
132
qildirishga o`tish mumkin. Avval bolalarga ularning qarama-qarshi tomonlarida,
oldinda-orqada, o`ngda-chapda turgan faqat ikkita o`yinchoq yoki buyumning
joylashish o`rnini aniqlash taklif qilinadi. Keyinchalik bu narsalarning soni 4
tagacha ko`paytiriladi. Narsalar oldin boladan unchalik uzoq bo`lmagan masofada
(,,yonida") joylashtiriladi. Asta-sekin bu masofa orttirib boriladi.Bola narsalarning
turgan joyini aniqlab bo`lgandan so`ng unga chap va o`ngga (90), keyin esa orqaga
(80°) aylanish taklif qilinadi Keyinchalik bu narsa bolalarga narsalar o`zlarining
qaysi tomonlarida joylashganini aniqlashda nisbiylik borligini tushunib olish
imkonini beradi. Bola chapga burilsa, stol endi uning chap tomonida emas, balki
o`ng tomonida bo`ladi. Bolalarning harakatlari va joydan joyga o`tishi bilan
bog`liq bo`lgan mashqlar eng samarali mashqlardir.
Narsalarning mashqlari mashg`utotlarda ham, kundalik hayotda ham amalga
oshiriladi. ,,Nima qayerda turibdi, top?", ,,Kim ketdi va u qayerda turgan edi?"
kabi didaktik o`yinlar o`azjshga ahamiyat beriladi.Bolalar asosiy fazoviy
yo`nalishlarni farq qilish va aytishni bilib olganlaridan keyin ularni ko`rsatilgan
yo`nalish harakat qilishga o`rgatiladi. Buning uchun avval ,,Qayerga borasan?"
o`yinidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Tarbiyachi bolalarga topshiriqni
tushuntirib:
,,Bugun
sizlar
yashirib
qo`yilgan
o`yinchoqlarni
topishni
o`rganasizlar", — deydi va bir bolani chaqirib: ,,Oldinga yursang ayiqchani
topasan, orqaga yursang qalamni topasan. Sen qayoqqa borishni istaysan va u
yerdan nima topasan?",deydi.Bola yo`nalishni tanlab olishi, uning nomini aytishi
va shu yo`nalishda borishi kerak. U o`yinchoqni topgach, qaysi o`yinchoqni va
qayerdan topganini aytadi. (,,Men orqaga yurdim va tokchadan qalamni topdim").
,,Uzoqroq", ,,yaqin", ,,uzoq" so`zlari haqida tasavvur hosil qilish. Bolalar
,,yaqinroq", ,,uzoqroq", ,,yaqin", ,,uzoq" so`zlari haqidagi, tasavvurlarga
o`yinchoqlar va narsalar bilan u yoki bu ishlarni bajarish davomida ega bo`ladilar.
,,Kimning koptogi uzoqroqqa yumaladi?, Qani, kim uzoqqa otdi?" kabi savollar
bolalar e`tiborini masofaga jalb etadi. Ular yaqinroq, uzoqroq, yaqin, uzoq kabi
so`zlarning ma`nosini asta-sekin o`zlashtira boradilar.
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1. Bolalarda fazoviy yo`nalishlar haqida tushunchalar paydo bo`lishi uchun qanday
ishlar amalga oshiriladi?
2.O`z-o`zidan harakat yo`nalishini: oldindan (oldinga), orqasidan (orqaga)
tushunchalarini aniqlashda qanday usullardan foydalaniladi?
3.Tepada va pastda tushunchalarini bilish va farqlash usullari haqida tushuncha
bering?
4. Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning tevarak-atrofda mo`ljal olish haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish haqida gapiring?
7-ILOVA
Uyga vazifa:
133
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3. Nazorat savollariga tayyorlanish.
134
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
13-Mavzu : Kichik guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi
tasavvurlarini shakllantirish.
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.Vaqt
tushunchalarini
shakllantirish
ishini
kundalik turmushda o`tkazish.
2.Bolalarning vaqtni chamalash haqidagi
tasavvurlarni mustahkamlash bo`yicha o`yin va
mashg`ulotlarni tashkil etish.
O`quv mashg`uloti maqsadi Kichik guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash
haqidagi tasavvurlarini shakllantirish mavzusi yuzasidan to`liq tasavvurlarini
shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi
Pedagogik vazifalar:
-
Vaqt
tushunchalarini
shakllantirish ishini kundalik
turmushda
o`tkazishni
tushuntirish;
- Bolalarning vaqtni chamalash
haqidagi
tasavvurlarni
mustahkamlash bo`yicha o`yin
va
mashg`ulotlarni
tashkil
etishni ko`rsata olish;
-
Vaqt
tushunchalarini
shakllantirish ishini kundalik
turmushda o`tkazishni tasniflash;
O`quv faoliyati natijalari
-
Vaqt tushunchalarini shakllantirish ishini
kundalik turmushda o`tkazishni izohlaydi;
-
Bolalarning
vaqtni
chamalash
haqidagi
tasavvurlarni mustahkamlash bo`yicha o`yin va
mashg`ulotlarni tashkil etishni aytib beradi.
-
Vaqt tushunchalarini shakllantirish ishini
kundalik turmushda o`tkazishni tasniflaydi.
O`qitish metodlari
Tushunchalar tahlili metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
135
vositalari
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
| 