Bumerang metodi
Ushbu metodda kichik guruhlar shakllantiriladi. Har bir guruhga alohida
tarqatma materiallar tarqatiladi. Ular materiallarni mustaqil o’rganishadi.
К o`rsatkichlar
Maks
.
Baho
5
baholar
Faol
Ishtiro
ki
5
nofao
l
4
qisma
n
3
Umum
an
ishtirok
etmadi
2
“O`ylang-juftliklarga bo`lining-
fikrlar
bilan
almashing”
texnikasini faolliklari
5
Faol
Ishtiro
ki
nofaol qisman Umum
an
ishtirok
etmadi
Bilimlarni
mustahkamlash:
nazorat
savollariga
javob
berishdagi faolliklari
5
Savollar
ga to`liq
javob
beradi,
misollar
keltiradi
Savoll
ar
ga
javob
beradi
Qis
man
javo
b
bera
di
Umum
an javob
bermay
di
161
5-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
, vaqt, tarbiya, O`rta
guruh, chamalash, arifmetika, tevarak atrof, Son,kattalik, Natural, mo`ljal olish,
Kubik
16-Mavzu:O`rta guruh yoshidagi bolalarning kattalik haqidagi tasavvurlarini
shakllantirish.
Reja:
1.O`rta guruh yoshidagi bolalarning kattalik haqidagi tasavvurlarini
shakllantirish.
2.Bolalarda o`lchash malakalarini rivojlantirishni tashkil etish.
3.Buyumlarning o`lchami o`rtasidagi munosabatni aniqlashga o`rgatish.
Predmetlarning o`lchamlarini taqqoslashga o`rgatish. Birinchi faslda va
ikkinchi fasl boshida narsalarning o`lchamlarini taqqoslashni mashq qildirish
uchun mashg`ulotIarning oz qismi ajratiladi, bunda mashg`ulotlar sanashni
o`rgatish ishi bilan boshlanadi. Mashqlarning maqsadi o`lchamlari har xil va bir xil
bo`lgan 2 narsani uzunligiga, eniga, balandligiga, qalinligiga va umumiy hajmiga
qarab
ustma-ust va yonma-yon qo`yish hamda ko`z bilan chamalash usullaridan
foydalanib taqqoslash ko`nikmasini mustahkamlashdir. Pedagog namoyish
qilinadigan materialning narsalari hajmi o`rtasidagi farqni 5-4 sm. gacha, tarqatma
materialda esa 3-2 sm. gacha asta-sekin qisqartirib boradi. Bolalar doim uchratib
turadigan narsalar: harflar, tasmalar, taxtachalar, qog`oz varaqlari, qutichalar,
minorachalar, qalamlar va boshqalardan foydalaniladi.
Tarbiyachi bolalarga turli kattalikdagi predmetlarni yonmayon, ustma-ust
qo`yish usullaridan qanday foydalanish kcrakligini eslatadi.Bolalar narsalarning
katta-kichikligini ko`z bilan chamalab, ularni yonma-yon qo`yib, o`z taxminlari
qanchalik
to`g`ri
ekanligini
tekshiradilar.Ular
nutqida
faqatgina
narsa
o`lchamlarining munosabatlari («uzunroq-qisqaroq» va boshqalar) emas, balki bu
munosabatlarni aniqlash usullari ham o`z aksini topishi kerak. Bolalarga quyidagi
savollarni bcrish foydali: «Qaysi tasma enliroqligini qanday bilish mumkin? Ularni
qanday qilib yonma-yon qo`yish kerak? Havo rang sharfcha oq sharfchaga
qaraganda enliroq ekanligini qanday bilsa bo`ladi?» va hokazo. Bolalar tcgishli
taxminiy harakatlardan birmuncha ongli ravishda foydalanadilar.
Bolalarni birdaniga 2 o`lchovni-uzunlik va kenglikni ko`rib chiqib,
predmetlar o`lchamini taqqoslashga va tahlil qilishga o`rgatishga birinchi marta
kirisha boshlaydi.O`rta guruhda yassi narsalarning uzunligi va kengligini
taqqoslash bilan cheklaniladi. Uzunlik yoki kenglik bir-biridan faqat uzunligi yoki
kengligi
bilan
farq
qiladigan
har
xil katta-kichiklikka
ega bo`lgan
2 narsani taqqoslash natijasida aniqlanadi.Bu ishni amalga oshirishda harakat
vositasidan keng foydalanish, masalan, narsalarning uzunligini taqqoslashda
162
qo`lini ularning bo`yi bo`ylab yurgizish, kengligini taqqoslashda ko`ndalangiga,
balandligini taqqoslashda esa narsa ostidan toyuqori chekkasigacha, ya`ni qo`lni
pastdan yuqoriga yurgazishni taklif qilish zarur. Bolalar diqqati qaysi narsa
bo`ylab-uzun narsa bo`yichami yoki qisqa narsa bo`yicha «uzoqroq yuguradi», ana
shunga
jalb
etiladi.
Bolalar
qo`llarini
ikki
tomonga
yozib
yoki
barmoqlarini kerib narsaning uzunligi (kengligi va hokazo) qanday ekanligini
ko`rsatadilar. Tarbiyachi ularning diqqatini qo`llar yoki barmoqlar orasining
ochilish darajasiga:katta,ochilganligiga,ozgina, sal-pal ochilganligiga jalb etadi.
Harakat vositalaridan foydalanib, bolalarning narsalar o`lchamini aniqroq idrok
etishlariga xizmat qiladi.Bolalar narsalarning uzunligi va kengligini taqqoslaydilar,
kengligi teng, lekin uzunligi har xil narsalarni, uzunligi teng bo`lsa ham kengligi
teng bo`lmagan narsalarni, uzunligi va kengligi teng narsalarni topadilar.Birinchi
faslda va ikkinchi fasl boshida narsalarning o`lchamlarini taqqoslashni mashq
qildirish uchun mashg`ulotlarning oz qismi ajratiladi, bunda mashg`ulotlar
sanashni o`rgatish ishi bilan boshlanadi. Mashqlarning maqsadi o`lchamlari har xil
va bir xil bo`lgan 2 narsani uzunligiga, eniga, balandligiga. qalinligiga va umumiy
hajmiga qarab ustma-ust va yonma-yon qo`yish ham ko`z bilan chamalash
usullaridan foydalanib taqqoslash ko`nikmasini mustahkamlashdir.Pedagog
namoyish qilinadigan matcrialning narsalari hajmi o`rtasidagi farqni 5-4 sm. gacha,
tarqatma matcrialda esa 3-2 sm, gacha asta-sekin qisqartirib boradi. Bolalar doim
uchratib turadigan narsalar: harflar. tasmalar, taxtachalar, qog`oz varaqlari,
qutichalar, minorachalar, qalamlar va boshqalardan foydalaniladi.Tarbiyachi
bolalarga turli kattalikdagi predmetlarni yonma-yon, ustma-ust qo`yish usullaridan
qanday foydalanish kcrakligini eslatadi.
Bolalar narsalarning katta-kichikligini ko`z bilan chamalab, ularni yonma-yon
qo`yib, o`z taxminlari qanchalik to`g`ri ckanligini tekshiradilar.Ular nutqida
faqatgina narsa o`lchamlarining munosabatlari («uzunroq-qisqaroq» va boshqalar)
cmas, balki bu munosabatlarni aniqlash usullari ham o`z aksini topishi kerak.
Bolalarga quyidagi savollarni bcrish foydali: «Qaysi tasma cnliroqligini qanday
bo`lishi mumkin? Ularni qanday qilib yonma-yon qo`yish kerak? Havo rang
sharfcha oq sharfchaga qaraganda enliroq ekanligini qanday bilsa bo`ladi?» va
hokazo. Bolalar tegishli taxminiy harakatlardan birmuncha ongli ravishda
foydalanadilar.Bolalarni birdaniga 2 o`lchovni-uzunlik va kenglikni ko`rib chiqib,
predmctlar o`lchamini taqqoslashga va tahlil qilishga o`rgatishga birinchi marta
kirisha boshlaydi.
O`rta guruhda yassi narsalarning uzunligi va kengligini taqqoslash bilan
cheklaniladi. Uzunlik yoki kenglik bir-biridan faqat uzunligi yoki kengligi bilan
farq qiladigan harxil katta-kichiklikka cga bo`lgan 2 narsani taqqoslash natijasida
aniqlanadi.Bu ishni amalga oshirishda harakat vositasidan kcng foydalanish,
masalan, narsalarning uzunligini taqqoslashda qo`lini ularning bo`yi bo`ylab
yurgizish, kengligini taqqoslashda ko`ndalangiga, balandligini taqqoslashda esa
narsa ostidan to yuqori chekkasigacha, ya`ni qo`lni pastdan yuqoriga yurgazishni
taklif qilish zarur. Bolalar diqqati qaysi narsa bo`ylab uzun narsa bo`yichami yoki
qisqa narsa bo`yicha «uzoqroq yuguradi», ana shunga jalb ctiladi. Bolalar qollarini
ikki tomonga yozib yoki barmoqlarini kerib narsaning uzunligi (kengligi va
163
hokazo) qanday ekanligini ko`rsatadilar. Tarbiyachi ularning diqqatini qo`llar yoki
barmoqlar orasining ochilish darajasiga: katta ochilganligiga, ozgina, sal-pal
ochilganligiga jalb etadi. Harakat vositalaridan foydalanib, bolalarning narsalar
o`lchamini aniqroq idrok etishlariga xizmat qiladi.
Bolalar narsalarning uzunligi va kengligini taqqoslaydilar, kengligi teng, lekin
uzunligi har xil narsalami, uzunligi tcng bo`lsa ham kengligi tcng bo`lmagan
narsalami, uzunligi va kengligi tcng narsalami topadilar.Mazkur ish uchun 3 ta
maxsus mashg`ulot bag`ishlanadi. Mana shu mashg`ulotlarda parallel ravishda
«Dastur»ning
boshqa
bo`limlari
(«Kattalik»,
«Shakl»)
ham
mustahkamlanadi.Buyumlarning o`lchami o`rtasidagi munosabatni aniqlashga
o`rgatish. Bolalar 2 ta narsaning o`lchami (uzunligi, kengligi, balandligijni
taqqoslashni o`rganib olganlaridan so`ng 3-5 ta narsaning o`lchami o`rtasidagi
munosabatni aniqlashni mashq qilishga o`tadilar. Bolalar narsalarning uzunligi,
kengligi, balandligi. qalinligi va nihoyat, umuman hajmi ortib yoki kamayib
borishiga qarab bir qatorga terishni o`rganadilar. Taqqoslanayotgan ikkala
narsaning o`lchami (uzunligi, kengligi va hokazolar) orasidagi tafovut oldin 5-6 sm
bo`lgan bo`lsa, keyin asta-sekin 2 sm. ga tushib qoladi.Pedagog bolalarga
narsalarning o`lchamlarini ularning «joylashish tartibiga qarab» aytishni, ular
ongida qator yo`nalishining aniqligini belgilagandek (navbatdagi har bir narsa
oldingisidan katta yoki kichkina) bo`lib, «zinacha bo`уlab yuqoriga va pastga
qadam tashlash»ni taklif qiladi.
Bolalar
turli
uzunlikdagi
doskalar
va
boshqa
narsalarni
tcrib
qo`yayotganlarida ularning chap tomondagi chetlarini tekislaydilar, (turli
kenglikdagi narsalarni terib qo`yayotganda esa ularni bitta to`g`ri chiziq ustiga
joylashtirish
maqsadida
yuqori
yoki
pastki
chetlarini
tekislaydilar
(joylashtiradilar). Ba`zi bolalar narsaning bir tomondagi chetlarini tekislashda
qiynaladilar. Ulatga, masalan, chap cheti bo`ylab vcrtikal chiziq o`tkazilgan qog`oz
varaqlarini berish (doskalarni uzunasiga qarab taqqoslashda) maqsadga
muvofiqdir; ular mana shu varaqlar yordamida doskalarni tekislaydilar.
Bolalarning ko`z bilan chamalash qobiliyatini o`stirishga katta ahamiyat
beriladi. Masalan, ularga 4-5 ta narsa ichidan namunaga qaraganda katta (kichik)
narsani, na`muna bilan teng narsani ko`z bilan chamalab topish taklif qilinadi.
Bolalar o`lchovga teng narsalar topishni o`rganadilar. O`lchovdan endi
taqqoslanayotgan narsalarni yonma-yon qo`yib, o`lchashdan ko`z bilan chamalab
o`lchashga o`tish maqsadidagi oraliq vosita sifatida foydalaniladi.Bolalarning
matematika mashg`ulollarida olgan bilim va ko`nikmalarini muntazam ravishda
mustahkamlab borish va ular faoliyatining har xil turlarida tatbiq etish zarur.
Bolalar uzunligi va kengligi teng hamda teng bo`lmagan tasmalar,
yo`lkachalar rasmini chizishlari, kitoblarni, qutichalarni ta`mirlash uchun kerakli
o`lchamdagi doskalarni tanlab olishlari, tabiat burchagidagi o`simliklarni parvarish
qilib, ularni poyasining yo`g`onligini, barglarining uzunligi, kengligi va qalinligini
va hokazolarni taqqoslashlari mumkin.Mashg`ulotlardan tashqari vaqtda tegishli
bilim, malaka, ko`nikmalarni mustahkamlash va o`stirishga imkon beruvchi
didaklik o`yinlarni goh-gohida o`tkazib turish maqsadga muvofiqdir.
164
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1. Kattaliklar bo`limida nimalar o`rgatiladi?
2. Predmetlarning hajmi deganda nimani tushunasiz?
3. Turli yoshdagi bolalarda kattalirlar haqidagi dastlabki tushunchalarni
rivojlantirish, guruhlarda qanday ishlar tashkil qilinadi?
4.O`rta guruh yoshidagi bolalarning kattalik haqidagi tasavvurlarini shakllantirish
haqida gapiring?
7-ILOVA
Uyga vazifa:
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3.Nazorat savollariga tayyorlanish.
Rasm.
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
17-Mavzu : O`rta guruh yoshidagi bolalarni geometrik shakl haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.O`rta guruh yoshidagi bolalarning geometrik
shakl haqidagi tasavvurlarini shakllantirish.
165
2.Mashg`ulotlarda ishni tashkil etish.
3.Bolalarni geometrik shakl haqidagi bilimlarini
rivojlantishda o`yin va mashg`ulotlar
O`quv mashg`uloti maqsadi : O`rta guruh yoshidagi bolalarni geometrik shakl haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish mavzusi yuzasidan to`liq tasavvurlarini shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi
Pedagogik vazifalar:
-
O`rta guruh yoshidagi
bolalarning geometrik shakl
haqidagi
tasavvurlarini
shakllantirishni tushuntirish;
- Mashg`ulotlarda ishni tashkil
etishni ko`rsata olish;
- Bolalarni geometrik shakl
haqidagi
bilimlarini
rivojlantishda
o`yin
va
mashg`ulotlarni tasniflash;
O`quv faoliyati natijalari
-
O`rta guruh yoshidagi bolalarning geometrik
shakl
haqidagi
tasavvurlarini
shakllantirishni
izohlaydi;
-
Mashg`ulotlarda ishni tashkil etishni aytib
beradi.
-
Bolalarni
geometrik
shakl
haqidagi
bilimlarini rivojlantishda o`yin va mashg`ulotlarni
tasniflaydi.
O`qitish metodlari
Aqliy xujum,B/B/B
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
| 