20-mavzuning nomi:
Bolalarning matematik
tasavvurlarni shakllantirishda axborot texnologiyalaridan
foydalanish
Reja:
1.Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirishda
kompyuterdan foydalanishning maqsadi.
2.Kompyuter o’quv o’yinli dasturlarining matematik tasavvurlarni
shakllantirilishi jarayonidagi imkoniyatlari
190
“Aqliy hujum” savollari:
O’tgan mavzular yuzasidan o’quvchilarga savollar bilan murojaat
qilaman va faol o’quvchilarni baholab boraman.
(Izoh: O`quvchilar berilgan topshriqlarni doskaga chiqib tushuntirib va
taqdimot qilib berishadi. )
4-ILOVA
Aqliy xujum savollari
5-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
, vaqt, tarbiya, O`rta
guruh, chamalash, arifmetika, tevarak atrof, Son,kattalik, Natural, mo`ljal olish,
Kubik
20-Mavzu:Bolalarning matematik tasavvurlarni shakllantirishda axborot
texnologiyalaridan foydalanish.
Reja:
1.Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirishda kompyuterdan
foydalanishning maqsadi.
2.Kompyuter o`quv o`yinli dasturlarining matematik tasavvurlarni
shakllantirilishi jarayonidagi imkoniyatlari.
Ixtiyoriy ta`lim muasssasida o`qitish jarayonini boshqarish, umuman
pedagogik jarayonga va tinglovchilarning bilimlarini tashkil etishga ta`sir jarayoni
hisoblanadi. Uni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun, pedagogik tizimlarda
optimal boshqarishni ta`minlaydigan modellar ishlab chiqilmoqda. Bunday
modellar qatoriga maxsus o`qitish texnologiyalarining uslub (uslubiyot)larini
kiritish mumkin. V.P. Bespalko pedagogik texnologiyaning quyidagi ta`rifini
Kompyuterni MTM bolalariga o’rgatish ijobiy va salbiy tomonlari
qanday?
2.Kompyuterdan MTMda foydalanish mumkinmi?
3. Maktabgacha ta’lim muassasalarda kompyuterli ta’limiy va
rivojlantiruvchi o’yinlar o’tkazish uslubiyoti haqida gapiring?
4. Bog’cha bolalarining o’yinli faoliyatiga kompyuter dasturlarini
kiritishni ahamyati haqida gapiring?
5. .Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirishda
kompyuterdan foydalanish haqida gapiring?
191
beradi: pedagogik texnologiya bu avvaldan loyihalashtirilgan o`quv-tarbiya
jarayonini amaliyotga tizimli singdirishdir. Pedagogik texnologiyalarning boshqa
uslublardan farqi, ularning tarbiyalanuvchilarda o`rganilayotgan materialga
nisbatan qiziqish orttirish va motivatsiyalarining ko`tarilishi hisobiga samaraliroq
ta`lim berishni ta`minlashidan iborat.
Axborot texnologiyalarini katta tezlikda rivojlanishi bilan ta`lim tizimiga
masofali o`qitish Internet tarmog`i orqali o`qitish texnologiyalari kirib kelmoqda.
Bu esa, o`z navbatida zamonaviy psixologo-pedagogik uslubiyotlarni qo`llash
imkoniyatini keng ochmoqda. Hozirgi paytda ta`lim tizimida, shu jumladan,
MTMlarining ta`lim tarbiya jarayonida ta`limga oid o`yinlar va masofali ta`lim
texnologiyalarini foydalanish alohida o`rin tutganligi uchun ushbu masalalarni
kengroq o`rganib chiqishni maqsad qilib olindi.
Kompyuterli didaktik o`yinlar. Kompyuterli didaktik o`yinlar MTM
ta`limtarbiya jarayonida amalga oshirishga, jumladan, elementar matematik
tasavvurlar, buyumlar, ularning rangi, shakli va o`xshash obyektlarni o`rganishga
yordam beradilar. Kompyuterli didaktik o`yinlarning o`ziga xos pedagogik va
psixologik jihatlari mavjud bo`lib, hozirgi kunda ular to`la o`rganib chiqilmagan.
Quyida shular to`g`risida ba`zi ma`lumotlarni keltiramiz.
MTMlarda multimedia texnologiyalari asosida kompyuterli ta`limiy va
rivojlantiruvchi o`yinlardan ham foydalanish mumkin. Bu o`rinda shuni ta`kidlash
kerakki, kompyuterli ta`limiy va rivojlantiruvchi o`yinlar didaktikaning barcha
qonun va qoidalariga rioya qilgan holda o`tkaziladi. O`yinlarni o`tkazish shakllari
mashg`ulotlar, o`yin-mashq va dam olish o`yin shakllaridan iborat. Multimediali
ta`limiy va rivojlantiruvchi o`yinlar didaktik o`yinlar tarkibiga kiradi va
MTMlardagi ta`lim-tarbiya jarayonini amalga oshirishga qaratilgandir.
Maktabgacha ta`lim muassasalarda kompyuterli ta`limiy va rivojlantiruvchi
o`yinlar o`tkazish uslubiyoti.Kundalik xalqimizga hamda kishilar faoliyatining
ko`p sohalari kirib kelayotgan va ularning rivojlanishiga ta`sir qilayotgan axborot
va kompyuter texnologiyalarini tezlikda rivojlanishi, ularni o`yin, o`yinli faoliyat,
maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash va rivojlantirishga ham ta`sir etmokda.
Hozirgi
vaqtda
maktabgacha
yoshdagi
bolalarga
yangi
axborot
texnologiyalarini o`rgatish, ularni kompyuter bilan tanishtirish, kompyuter
savodxonligi asoslarinio`qitish masalalari dolzarb vazifalar sirasiga kirmoqda.
Respublikamizdagi maktabgacha ta`lim muassasalarida o`tazilayotgan ko`pgina
tajribalarning natijalari, yoshi katta bolalar bog`chalarida maxsus kompyuter
o`quv-o`yinli va rivojlantiruvchi dasturlardan foydalanish yaxshi samara
berayotganligini tasdiqlamokda, shuningdek, amaliyot, bevosita bolani axborot
olami bilan tanishishining birinchi bosqichi bo`lishi mumkinligini ko`rsatmokda.
Respublikamizda ko`p hollarda bunday ishlar maktabgacha ta`lim muassasasi
192
mashg`ulotlarida emas, balki ko`proq uyda, ota-onalari, akalari va opalari bilan
ham amalga oshirilmokda.
Shuning uchun, bugun maktabgacha ta`lim muassasalari tarbiyachi-
pedagoglar va shu soha bo`yicha ilmiy-tadqiqot olib boraltgan tadqiqotchilardan
kompyuterdan MTMda foydalanish mumkinmi? Kompyuterli rivojlantiruvchi
o`yin nima? Maktabgacha yoshdagi bolalarni o`yin faoliyatida to`laqonli
shakllanish va rivojlanish jaralnida, u an`anaviy o`yin va o`yinchoq bilan bir
qatorda turishi mumkinmi? Kompyuterdan foydalanish chegarasi mavjudmi?
Kompyuterli o`yin va o`yinchoqlardan foydalanish oqibati nimalarga olib kelishi
mumkin? Kompyuterni MTM bolalariga o`rgatish ijobiy va salbiy tomonlari
qanday? kabi savollarga javob kutilmoqda.
Kompyuterli dastur bola uchun yangi o`yin vositasi, qiziq va boshqariluvchi
o`yinchoq bo`lishi mumkin va bu vositalar yordamida turli-tuman o`yin
masalalarini yechishi, demak, rivojlanishi mumkin. Lekin, kompyuter o`yinini
muvaffaqiyatli egallash uchun bolada psixik jarayonlarni shakllanganlik darajasi
talab etiladi. Shuning uchun ham ko`pgina psixolog olimlarning fikricha
kompyuterni 5 yoshdan kichik bo`lmagan bolalarga tanishtirish mumkinligini
ta`kidlaydilar. Chunki:
1.
Kompyuterni faoliyat vositasi sifatida to`laqonli foydalanish uchun boladan
belgilar, umumlashgan shakllar (buning uchun, unda yetarlicha rivojlangan ong,
ijodiy tasavvur kerak) bilan ishlashni bilishi kerak. Ekrandagi tasvir haqiqiy yoki
o`yinli obyektlarning shakllari va belgilaridan iborat va ular bilan bola
muvaffaqiyatli amallar bajarishi uchun, uning ongi yetarli darajada rivojlangan
bo`lishi talab etiladi.
2.
Kompyuter dasturi bilan ishlaganda bevosita ikkilangan faoliyat amalga
oshiriladi, masalan, bola barmoqlari bilan kompyuter tugmalarini lki
“sichqoncha”ning tugmasini bosib, qo`llari bilan amallar bajarishi va bir vaqtning
o`zida ekranga qarab unda tasvirlangan narsa va hodisalarni kuzatishi kerak.
3.
Bolada harakatlarni ixtiyoriylik darajasi va erkin o`zini-o`zi tartibga solish
xususiyati rivojlangan bo`lishi talab etiladi.
Kompyuterda ishlashni o`rganishga mo`ljallangan yuqorida keltirilgan
shartlar turli-tuman predmetli amaliy va o`yinli faoliyatda (rasm solish, yasash,
rolli o`yin va h.k.) shakllanadi. Bevosita an`anaviy o`yin tabiiy ravishda, bolani
majbur qilmagan holda u lki bu harakatlar qilishga yo`naltiradi va bu harakatlarga
uni aralashtiradi. O`yin (dastlab narsalar bilan keyin narsa yoki belgi asosida
tasavvur kiladigan vaziyatli o`yinlar)da harakatlarining sifatli o`zgartirish, yig`ish,
umumlashtirish, belgilarni o`rniga (imo, so`z) qo`yishlar juda aniq namoyon
bo`ladi.
Rivojlantiruvchi o`yin, faoliyat sifatida bolada bosqichma-bosqich ishiga
bog`liq bo`lgan harakat turini, o`xshash fikrlashning belgili vazifasini
rivojlanishini, ko`rgazmali-shaklli fikrlashga o`tishni, tushuncha turidagi nutqiy
fikrlashni shakllanishini vujudga kelishini ta`minlaydi. Shuning uchun, bola
tomonidan turli an`anaviy o`yinlarni o`rganishi kompyuter o`yinlarini egallash
uchun zarur bo`lgan asosni yaratadi. Bog`cha bolalarining o`yinli faoliyatiga
kompyuter dasturlarini kiritish, to`g`ri dasturiy mahsulot tanlash va ulardan to`g`ri
193
foydalanish, kompyuter o`yininibolalarning o`yinli faoliyatidagi haqiqiy vositasiga
aylantiradi. Shunda bolaning o`yin muhitini yetarlicha boyitish va kompyuter
bolani psixikasi hamda intellektini rivojlantirishining qudratli omiliga aylantirish
mumkin
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1.Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirishda kompyuterdan foydalanish
haqida gapiring?
2.Kompyuter o`quv o`yinli dasturlarining matematik tasavvurlarni shakllantirilishi
jarayonidagi imkoniyatlari haqida gapiring?
3.Kompyuterli rivojlantiruvchi o`yin nima?
7-ILOVA
Uyga vazifa:
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3. Nazorat savollariga tayyorlanish.
Rasm.
194
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
21-Mavzu : Bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishda
qo`llaniladigan ko`rgazmali materiallar
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.Maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalarni
xususiyatlari
ko`rgazmalilikni talab etishi
2.Ko`ngilochar o`yinlar.
3. Ko`rgazma materiallar turlari.
O`quv mashg`uloti maqsadi: Bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishda
qo`llaniladigan ko`rgazmali materiallar mavzusi yuzasidan to`liq tasavvurlarini
shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi.
Pedagogik vazifalar:
-
Maktabgacha ta`lim
yoshidagi bolalarni xususiyatlari
ko`rgazmalilikni talab etishini
tushuntirish;
- Ko`ngilochar o`yinlarni
ko`rsata olish;
-
Ko`rgazma
materiallar
O`quv faoliyati natijalari
-
Maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalarni
xususiyatlari
ko`rgazmalilikni
talab
etishini
izohlaydi;
-
Ko`ngilochar o`yinlarni aytib beradi.
-
Ko`rgazma materiallar turlarini tasniflaydi.
195
turlarini tasniflash;
O`qitish metodlari
Tadqiqot metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
| 