21-mavzuning nomi: Bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishda
qo’llaniladigan ko’rgazmali materiallar
Reja:
1.Maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalarni xususiyatlari
ko’rgazmalilikni talab etishi
2.Ko’ngilochar o’yinlar.
3. Ko’rgazma materiallar turlari.
197
2-ilova
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro`yxati.
1.M.E.Jumayev. “Bolalarda boshlang`ich matematik tushunchalarini rivojlantirish
nazariyasi va metodikasi” Toshkent. «Ilm-Ziyo» Qo`llanma - 2013.
2.F.Voxobova, Sh.B.Nabixanova,D.T Karimova ”Maktabgacha yoshdagi bola
shaxsini rivojlantirishga yo`naltirilgan ta`lim asoslari” pedagogika kolleji
o`quvchilari uchun o`quv qo`llanma. Toshkent-2015
Internet manba:
www.markaz.uz.
3-ILOVA
O`quvchilarni baholash mezoni
Berilgan tоpshiriqlarni bajarish
Bahosi (bаllаr
yig`indisi)
O`tilgan mavzu
bo`yicha
tushunchalarni bayon
qilish vа uy vazifani
bajarganligi
Yangi ijоdiy
g`оyalаr
Dars jarayonida
faolligi
3(ball)
1(ball)
1(ball)
5
4-ILOVA
Tadqiqot metodi
Uch yoshdan to`rt yoshgacha bo`lgan bolalar bilan olib boriladigan sensor tarbiya
mazmuni mavzusi yuzasidan o’quvchilar bilan birgalikda kuzatadilar va tajriba
o’tkazadilar.
5-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
, vaqt, tarbiya, O`rta
guruh, chamalash, arifmetika, tevarak atrof, Son,kattalik, Natural, mo`ljal olish,
Kubik
21-Mavzu:Bolalarning matematik tasavvurlarini rivojlantirishda
qo`llaniladigan ko`rgazmali materiallar.
Reja:
1.Maktabgacha ta`lim yoshidagi bolalarni xususiyatlari
ko`rgazmalilikni talab etadi.
198
2.Ko`ngilochar o`yinlar.
3. Ko`rgazma materiallar turlari.
O`quv materialining muvaffaqiyatli rivojlanishiga erishish uchun turli xil
o`qitish usullari, vositalari va texnikasidan foydalaniladi. Belgilangan maqsad va
vazifalar mashg`ulotlarni tanlashga, o`rganilayotgan materialning mazmuniga,
darslarning bosqichiga va bolalarning yoshiga ta`sir qiladi.Hozirgi davrda
maktabgacha yoshdagi bolalarda matematikaga oid bilim qiziqishlarini
shakllantirishga yangi yondashuvlar qo`llaniladi.
Matematik tarkibni o`zlashtirishda bolalarning yosh xususiyatlari oshdi,
maktabgacha yoshdagi bolalarning matematik tayyorgarligiga qo`yiladigan talablar
oshdi, ijtimoiy sharoitlar o`zgartirildi, bolalarning ta`lim va tarbiyasiga munosabat
o`zgardi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni o`qitish uchun turli xil texnologiyalar va
modellardan foydalanish uchun matematik ta`lim dasturlarini tanlashda
o`qituvchilar katta imkoniyatlarga ega.Bola o`ynaydi, o`rganadi, shuning uchun
maktabgacha yoshda o`quv faoliyati o`yin jarayonida shakllana boshlaydi. Shuning
uchun matematik tasavvurlarni tuzatish uchun har bir yosh guruhiga alohida-
alohida didaktik o`yinlar va mashqlar qo`llaniladi.
Ko`ngilochar o`yinlar, vazifalar va o`yin-kulgilar maktabgacha yoshdagi
bolalarga matematikani o`qitish uchun ishlatiladi. Oddiy ko`ngil ochish
materiallari bolalarning imkoniyatlarini va universal shakllanish va tarbiyaning
alternativasini hisobga olgan holda belgilanadi. Ta`kidlash joizki, ko`ngilochar
materiallar aqliy faoliyatni rivojlantirish, matematik materiallarga qiziqish,
bolalarning sevimli mashg`ulotlarini va ko`ngil ochish, ongni rivojlantirish,
matematik tasavvurlarni kengaytirish va chuqurlashtirish, olingan bilim va
ko`nikmalarni birlashtirish, ularni yangi muhitda va boshqa faoliyat turlarida
qo`llash mashqlari uchun qo`llaniladi.
Har kuni, kundalik hayotda va o`yinlarda bola matematik echimdan
foydalanishni talab qiladigan holatlarga duch keladi: qo`g`irchoqlar uchun
dasturxon, teng bo`lingan shirinliklar va boshqalar. "Bir nechta", "ko`p",
"kamroq", "ko`proq", "teng" kabi pozitsiyalarni bilish, to`plamda raqamni aniqlash
va tanlash qobiliyati talab qilinadi. Birinchidan, kattalar yordamida, keyin bolalar
paydo bo`lgan muammolarni mustaqil ravishda hal qilishadi. Shunday qilib,
maktabgacha yoshdagi bolalar matematik va boshlang`ich hisoblash jarayonlari
bilan tanishadilar.
Maktabgacha ta`lim muassasalarining ustuvor vazifasi maktabgacha
yoshdagi
bolalarda
boshlang`ich
matematik
tasavvurlarni
rivojlantirishdir.Matematikadagi dastur matematik g`oya va qobiliyatlarni,
ixtirochilikni, aqliy faoliyatni, mantiqiy fikrlashni, ya`ni oddiy mulohazalar qilish,
grammatik jihatdan to`g`ri nutq burilishlaridan foydalanishni shakllantirish va
rivojlantirishga qaratilgan. Matematikada dastur vizual materiallar bilan ishlashni,
bo`shashgan va suyuq jismlarning hajmini aniqlashni, shartli o`lchovlar yordamida
o`lchovlarni olib borishni, geometrik shakllarni tushunishni, bolalar uchun ko`zni
rivojlantirishni, fazoviy munosabatlar va vaqtni tushunishni yaratishni o`z ichiga
oladi.
199
Matematik o`qitish metodikasi didaktik printsiplarga asoslangan: izchillik,
tizimlilik, individual yondashuv, bosqichma-bosqichlik. Bolalarga vazifalar ketma-
ketlik bilan beriladi, ular darsdan darsgacha murakkablashadi. Yangi mavzuga
o`tishda, taqdim etilgan materiallar takrorlanadi, bu bolalar bilimlarini
chuqurlashtirish va diqqatlarini yangi ma`lumotlarga yo`naltirishga imkon
beradi.Matematikada o`qituvchilar turli xil usullardan foydalanadilar: og`zaki,
vizual, o`yin. Boshqa usullar ham qo`llaniladi: suhbat, hikoya, tushuntirish,
tushuntirish, savol-javob, rasm va ob`ektlarni ko`rish, mashqlar, didaktik va ochiq
o`yinlar.
Barcha yosh guruhidagi bolalar bilan mashg`ulotlarda ta`limni rivojlantirish
usullari alohida o`rin tutadi: taqdim etilgan bilimlarni tasniflash, ma`lumot
namunalari, oddiy sxematik rasmlar, o`rnini bosuvchi narsalar va haqiqiy ob`ektlar
va vaziyatlarda turli xil xususiyatlar va munosabatlarni ta`kidlash uchun
ishlatiladigan ko`rgazmali vositalardan foydalanish, yangi sharoitlarda umumiy
harakatlar usuli.Bolalarda boshlang`ich matematik tasavvurlarning shakllanishiga
qo`llaniladigan metodik usullar yordam beradi: amaliy va o`yin faoliyati, bolalar
muammoli o`yin va qidirish vaziyatlarini hal qilish. Ko`tarilgan qiyinchilik,
nostandart o`yin, muammoni hal qilish zarurati maktabgacha yoshdagi bolalarda
katta qiziqish uyg`otadi.
Bolalarda
fikrlashning
mantiqiy
tuzilmalarini
shakllantirish
va
rivojlantirishni jadallashtirish uchun o`qituvchilar o`yinda mantiqiy va matematik
inshootlarni
modellashtirishadi,
uning
davomida
matematik
bilimlardan
foydalanish, ulardan mustaqil va faol foydalanish uchun qulay sharoitlar yaratiladi.
Shunday qilib, bolalarda matematik tarkibga qiziqish shakllanadi.Ko`ngilochar
o`yinlar, o`yin-kulgilar va vazifalardan foydalanmasdan maktabgacha yoshdagi
bolalarga matematikani o`rgatish mumkin emas. Qoida tariqasida, guruhda
qiziqarli o`yin-kulgilarni o`ynash qulay va qulay bo`lgan o`yinlar kutubxonasining
joylashgan joyi tanlanadi.
Oila va bolalar bog`chasi o`qituvchilarining birgalikdagi sa`y-harakatlari
bilan bolalarning rivojlanishida ma`lum natijalarga erishish mumkinligiga
ishonamiz. Aynan maktabgacha yoshda qo`shimcha ta`lim uchun poydevor
qo`yilgan va bu bilimlar va mo``jizalar dunyosiga uzoq va juda qiziqarli yo`lning
boshlanishi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni nafaqat yozishni va hisoblashni
o`rgatish, balki ularni yaratishga va o`ylashga qodir. Bunda bolaning aqliy
tarbiyasi va rivojlanishida matematik o`qitish katta rol o`ynaydi.
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1.Ko`rgazmalar tayyorlashda e`tidor beriladigan jarayonlarni gapirib bering?
2.Ta`limiy o`yinlar samaradorligini oshirishda qo`llaniladigan
ko`rgazmalar qaysilar?
3.Ko`rgazmalardan foydalanishning samarali xususiyatlarini aytib bering ?
200
7-ILOVA
Uyga vazifa:
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3. Nazorat savollariga tayyorlanish.
O`yin.
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
22-Mavzu : Mashg`ulotlarni muvaffaqiyatli o`tkazishda didaktik vositalarning
to`g`ri tanlanishining ahamiyati
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.Mashg`ulotlarni muvaffaqiyatli o`tkazishda
ko`rgazma qurollarini to`g`ri tanlashning
ahamiyati.
2.Ko`rgazmalar bilan ishlash metodikasi.
3.Ko`rgazma materiallarga qo`yilgan talablar.
O`quv mashg`uloti maqsadi: Mashg`ulotlarni muvaffaqiyatli o`tkazishda didaktik
vositalarning to`g`ri tanlanishining ahamiyati mavzusi yuzasidan to`liq tasavvurlarini
shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi.
Pedagogik vazifalar:
O`quv faoliyati natijalari
201
-
Mashg`ulotlarni
muvaffaqiyatli o`tkazishda
ko`rgazma qurollarini to`g`ri
tanlashning ahamiyatini
tushuntirish;
- Ko`rgazmalar bilan ishlash
metodikasini ko`rsata olish;
-
Ko`rgazma materiallarga
qo`yilgan talablarni tasniflash;
-
Mashg`ulotlarni muvaffaqiyatli o`tkazishda
ko`rgazma
qurollarini
to`g`ri
tanlashning
ahamiyatini izohlaydi;
-
Ko`rgazmalar bilan ishlash metodikasini
aytib beradi.
-
Ko`rgazma
materiallarga
qo`yilgan
talablarni tasniflaydi.
O`qitish metodlari
Og'zaki bayon qilish ta'lim metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
| 