“Aqliy hujum” savollari:
O’tgan mavzular yuzasidan o’quvchilarga savollar bilan murojaat
qilaman va faol o’quvchilarni baholab boraman.
Guruhlarga topshiriq:
Topshiriq:B/BX/B usulidan foydalanib mavzuni yoriting.
Bilaman
Bilishni xohlayman
Bilib oldim
(Izoh: O`quvchilar berilgan topshriqlarni doskaga chiqib tushuntirib va
taqdimot qilib berishadi. )
4-ILOVA
Faol
Ishtiro
ki
5
nofao
l
4
qisma
n
3
Umum
an
ishtirok
etmadi
2
“O`ylang-juftliklarga bo`lining-
fikrlar
bilan
almashing”
texnikasini faolliklari
5
Faol
Ishtiro
ki
nofaol qisman Umum
an
ishtirok
etmadi
Bilimlarni
mustahkamlash:
nazorat
savollariga
javob
berishdagi faolliklari
5
Savollar
ga to`liq
javob
beradi,
misollar
keltiradi
Savoll
ar
ga
javob
beradi
Qis
man
javo
b
bera
di
Umum
an javob
bermay
di
122
Aqliy xujum savollari
5-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
,
Diqqat
, tarbiya,
To`plam, Geometrik figura, arifmetika,
kichik guruh
, metod,kattalik, didaktik
o`yin, tasavvur, Kubik
11-Mavzu: Kichik guruh yoshidagi bolalarni geometrik shakl haqidagi
tasavvurlarini shakllantirish.
Reja:
1.Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning geometrik shakl haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish.
2.Buyumlarning shaklini tekshirib ko`rish, idrok qilishning o`ziga xos
xususiyatlari.
Geometrik figuralar to`g`risidagi birinchi ma`lumotlarni bolalar o`yinlarda
o`ynay oladilar.O`quv yilining boshida guruhga sharlar to`plami, qurilish
materiallari, geometrik shakllar va boshqalar olib kiriladi.Bolalar zehnini boyitish,
ularda turli shakllar haqida tasavvur hosil qilish muhim ahamiyatga ega. Ilk
yoshdagi guruhlarda bolalar shar va kubni bir-biridan farq qilishga o`rgatilgan edi.
Biroq, ba`zibolalar ikkinchi kichik guruhga birinchi marta keladilar, shuning uchun
ishni shar va kub bilan tanishtirishdan boshlash maqsadga muvofiqdir.
U harakat jarayonida gapirib turadi: «Shar yumalayapti. Men sharni u
qo`limdan bu qo`limga yumalatib o`tkazdim», deydi. Har bir bolaga shar olish va
1.Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning geometrik shakl
haqidagi tasavvurlarni shakllantirish haqida gapiring?
2.Buyumlarning shaklini tekshirib ko’rish, idrok qilishning
o’ziga xos xususiyatlari qanday?
3.Shaklni ko’rish va his qilish, harakat tuyg’ulari orqali idrok
etishni tashkil etish haqida gapiring?
4.O’lchov munosabatlar haqida gapirib bering?
5.Predmetlarning hajmi to’g’risida gapirib bering?
6. M.Montisorri metodi to’g’risida gapirib bering?
123
xuddi shunday harakatlar qilish,taklif etiladi. Keyin har qaysi kichkintoydan uning
olgan shari qanday rangdaligini, yumalaydimi yoki yumalamaydimi, deb so`raydi
va xulosa qiladi: «Jasurda qizil shar, u yumalaydi. Nigorada havo rang shar, u
yumalaydi, Sheralida yashil, u ham yumalaydi. Sharlar yumalaydi». Bolalar
narsalar shaklini tekshirib ko`rish tajribasiga ega bo`lganliklari sababli ularga
birdaniga turli hajmdagi kubiklarning modellari beriladi. Pedagog (tarbiyachi)
avval kubikni ko`rsatadi va nomini aytadi. Keyin esa, turli kattalikdagi ikki
kubikni ko`rsatib:
«Bular nima? Kubiklar qanaqa rangda? Qaysi kub katta (kichik)?», -deb
so`raydi. Bolalar kubikni ushlab ko`radilar, qirralari bo`ylab barmoq yurgizib
chiqadilar, qo`llari orasiga oladilar, yumalatib ko`radilar, uning turg`unligiga
ishonch hosil qiladilar.Ular kichik kubikni kattasining ustiga qo`yadilar, boshqa
narsalar orasidan kubiklarni tanlab oladilar, ulardan eng oddiy qurilishlar
yasaydilar va hokazo.
Shaklni ko`rish va his qilish, harakat tuyg`ulari orqali idrok etishni tashkil
etish, uning xossalarini namoyon qiluvchi xilma-xil ishlardan foydalanish,
figuralar nomini, ularning xossalarini va harakat usullari nomini aytish bolalarning
figuralar haqidagi tasavvurlarini aniqlash imkonini beradi. So`ngra bu figuralar
modellarini
taqqoslash
va
guruhlarga
ajratish
mashqlari
o`tkaziladi.Kichkintoylarga bir nechta shar va kubning juftini namunaga qarab
topish yoki tanlab olish taklif qilinadi: «Kub (shar)ni ko`rsat (3—4 figura
orasidan)». «Shu rangda (kattalikda)gi shar (kub)ni top». Bunday holda shar va
kublar bir-biridan rangi va katta-kichikligiga qarab farq qilinadi. «Hamma katta
kubiklami tanlab ol». (Kubiklar va sharchalar turli rangga va ikki xil kattalikka
ega.) Topshiriqni bajargach, bola juft yoki bir guruh narsalar uchun umumiy
bo`lgan belgilarni aytadi. («Demak, kubiklar katta».) Kubiklarni va sharlarni
farqlash narsalarni berilgan belgilari bo`yicha tenglash (juftlarini tanlash, toqlarini
tuzish) taqqoslash mashqlariga kiradi, ya`ni to`plam haqidagi tasavvurlarini
shakllantirish ishlari olib boriladi.Shaklni tanishtirish va tegishli tasavvurlarni hosil
qilib boorish ko`nikmalarini rivojlantirish uchun bolalarning qassi figuralar:
kvadratlar, doira, uchburchak, to`g`ri burchaklarning modellari qo`yiladigan
taxtachalar, fazoviy shakllar: shar, kub, parallelepiped (g`ishtning ko`rinishi),
uchburchak prizmalari, yashiklar bilan o`yinlar tashkil etiladi.
Har bir figura faqat o`z shakliga mos kesik (teshik) va joylanishi (yoki
o`tishi)ni bolalarga ko`rsatib, tushuntirib beriladi.(«Sharcha yumaloq, teshikcha
ham xuddi shunday yumaloq»). Geometrik figuralarning modellari jufllab
taqqoslanadi. Masalan, doira bilan kvadrat, kvadrat bilan uchburchak, uchburchak
bilan doira va hokazo. Shakl belgilarini ajratishga figuralar modellarining muhim
bo`lmagan (mazkur holda) belgilarini (rangi va hajmini) o`zgartirish yoli bilan
erishiladi. Biroq, figuralar birinchi marta taqqoslanayotganda, ko`rsatish uchun va
tarqatma material sifatida rangi hamda hajmi bir xil bo`lgan figuralar modelidan
foydalaniladi. Keyinchalik bolalarga avval rangi, keyin esa hajmi ham farq
qiladigan figuralar beriladi. Savollar orqali bolalar qay darajada mulohaza qilishi
hisobga olinadi.
124
Qaysi shakllarni ko`ryapsiz? Nomlarini aytib tushuntiring. Kichkintoylarni
geometrik figuralar modellarining tasviri bo`ylab barmoq yurgizib chiqish va qo`1
harakatini ko`z bilan kuzatishni o`rgatishga katta e`tibor beriladi.Tarbiyachi
figurani ko`rsatadi, uning nomini aytadi, xuddi shunday figurani ko`rsatishlarini
bolalardan so`raydi, keyin esa bolalarni «havoda» o`zi bilan birga harakat qilishga
jalb etib, figura tasvirini ko`rsatkich barmog`i bilan bir necha marta aylantirib
chiqadi.
Kichik guruh yoshidagi bolalarni sodda geometrik shakllar haqida.Tasvir
atrofidagi barmoq harakati figuraning butun yuzi bo`ylab qo`l yurgizib chiqish
bilan yakunlanadi. Bolalar pedagogning qo`l harakatini kuzatib turadilar, keyin esa
o`zlari figura modeli bo`ylab qo`l yurgizib chiqib, uning nomini aytadilar. Shakl
xususiyatlari bolalarga biror harakat qilishni taklif etish yo`li bilan
anglatiladi.Masalan: kichkintoylar figuralarni yumalatib ko`rib, doiraning
yumalashini, kvadratning esa yumalamasligini aniqlaydilar. «Nima uchun kvadrat
yumalamaydi?» «Burchaklari xalaqit beradi».«Doiraning burchaklari yo`q,
shuning uchun doira yumalaydi». Bolalar figuralarni bir-biridan farq qilish va
nomini aytishni mashq qiladilar. Buning uchun ularga, masalan, mana bunday
topshiriqlar beriladi: «Doirani o`ng qo`lingga, kvadratni esa chap qo`lingga ol»,
«Hamma doirachalarni kartochkaning pastki doskasiga, kvadratlarni esa yuqori
doskasiga qo`y», «Sening o`ng qolingda qanaqa figura bor?»
Doira, kvadrat va uchburchaklar modelidan to`plamlar miqdorlarini
taqqoslashni mashq qildirish uchun namuna va tarqatma material sifatida
foydalaniladi.Natijada o`quv yili oxiriga kelib bolalar xilma-xil figuralar orasidan
doira, kvadrat va uchburchaklarni modellarining rangi va kattaligi har xil bo`lsa
ham topa oladilar.
Matematika mashg`ulotlarida bolalar eng sodda geometrik figuralar bilan,
ularning ba`zi xossalari bilan tanishadilar, buyumlarni geometrik etalonlar bilan
taqqoslash asosida ularning (buyumlarning) shaklini tahlil qilish va baholashni
o`rganadilar.Bolalarda asta-sekin shakl haqidagi umumiy tasavvur shakllanadi,
bunday tasavvur maktabda geometriya, chizmachilik kabi fanlarni o`zlashtirish
uchun asos bo`ladi. Geometrik figuralar to`g`risidagi birinchi ma`lumotlami
bolalar o`yinlarda oladilar. O`quv yilining boshida guruhga sharlar to`plami,
qurilish materiallari, geometrik shakllar va boshqalar olib kiriladi. Bolalar zchnini
boyitish, ularda turli shakllar haqida tasavvur hosil qilish muhim ahamiyatga ega.
Ilkyoshdagi guruhlarda bolalar shar va kubni bir-biridan farq qilishga
o`rgatilgan edi..U harakat jarayonida gapirib turadi. Men shami u qo`limdan bu
qo`limga yumalatib deydi. Har bir bolaga shar olish va xuddi shunday harakatlar
qilish taklif etiladi. Keyin har qaysi kichkintoydan uning olgan shari qanday
rangdaligini, yumalaydimi yoki yumalamaydimi, deb so`raydi va xulosa qiladi:
„Jasurda qizil shar, u yumalaydi. Nigorada havo rang shar, u yumalaydi, Sheralida
yashil, u ham yumalaydi. Sharlar yumalaydi". Bolalar narsalar shaklini tekshirib
ko`rish tajribasiga ega bo`lganliklari sababli ularga birdaniga turli hajmdagi
kubiklaming modellari beriladi.
Pedagog
(tarbiyachi) avval
kubikni
ko`rsatadi va nomini aytadi. Keyin esa, turli kattalikdagi ikki kubikni ko`rsatib:
„Bular nima? Kubiklar qanaqa rangda? Qaysi kub katta (kichik)?",- deb so`raydi.
125
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1.Matematik munosabatlar haqida gapirib bering?
2.Predmetlarning hajmi va shakli to`g`risida gapirib bering?
3. Kichik guruhlarda qaysi shakllar o`rgatiladi?
4.Matematika mashg`ulotlari qaysi guruhdan o`rgatiladi?
7-ILOVA
Uyga vazifa:
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3. Nazorat savollariga tayyorlanish.
Dumaloq stol metodi.
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
126
12-Mavzu : Kichik guruh yoshidagi bolalarni tevarak-atrofda mo`ljal olishga
o`rgatish
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning
tevarak-atrofda
mo`ljal
olish
haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish.
2.Maktabgacha kichik guruh yoshida bolalarni
yo`nalishlarning asosiy guruhlarini farqlashga
(oldiga-orqaga, yuqoriga-pastga, o`ngga chapga)
o`rgatish.
3.Bolalarning tevarak-atrofda mo`ljal olish haqidagi
tasavvurlarni mustahkamlash bo`yicha o`yin va
mashg`ulotlarni tashkil etish.
O`quv mashg`uloti maqsadi: Kichik guruh yoshidagi bolalarni tevarak-atrofda mo`ljal
olishga o`rgatish mavzusi yuzasidan to`liq tasavvurlarini shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi
Pedagogik vazifalar:
-
Kichik guruh (3-4)
yoshidagi bolalarning tevarak-
atrofda mo`ljal olish haqidagi
tasavvurlarni shakllantirishni
tushuntirish;
- Maktabgacha kichik guruh
yoshida
bolalarni
yo`nalishlarning
asosiy
guruhlarini farqlashga (oldiga-
orqaga,
yuqoriga-pastga,
o`ngga
chapga)
o`rgatishni
ko`rsata olish;
- Bolalarning tevarak-atrofda
mo`ljal
olish
haqidagi
tasavvurlarni
mustahkamlash
bo`yicha
o`yin
va
mashg`ulotlarni tashkil etishni
tasniflash;
O`quv faoliyati natijalari
-
Kichik guruh (3-4) yoshidagi bolalarning
tevarak-atrofda mo`ljal olish haqidagi tasavvurlarni
shakllantirishni izohlaydi;
-
Maktabgacha kichik guruh yoshida bolalarni
yo`nalishlarning asosiy guruhlarini farqlashga
(oldiga-orqaga, yuqoriga-pastga, o`ngga chapga)
o`rgatishni aytib beradi.
-
Bolalarning tevarak-atrofda mo`ljal olish
haqidagi tasavvurlarni mustahkamlash bo`yicha
o`yin va mashg`ulotlarni tashkil etishni tasniflaydi.
127
O`qitish metodlari
Klaster metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
| 