27-mavzuning nomi:
Katta guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish
Reja:
1.Katta guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi tasavvurlarini
shakllantirish.
2.Bolalarni hafta kunlari bilan tanishtirish.
3. Kun davomidagi faoliyatlarda vaqt haqidagi tushunchalarni mustaxkamlanishi.
239
Berilgan tоpshiriqlarni bajarish
Bahosi (bаllаr
yig`indisi)
O`tilgan mavzu
bo`yicha
tushunchalarni bayon
qilish vа uy vazifani
bajarganligi
Yangi ijоdiy
g`оyalаr
Dars jarayonida
faolligi
3(ball)
1(ball)
1(ball)
5
4-ILOVA
Tushunchalar tahlili metodi
Ushbu metodimizda o’tilgan bo’limning barcha mavzularini o’quvchilar
tomonidan yodga olish, tushunchalarga mustaqil izoh berish va o’z bilimlarini
tekshirib baholashga imkon beradi.
5
-ILOVA
Tayanch so`z va iboralar:
Geometrik shakl
,
Predmet
, vaqt, tarbiya, O`rta
guruh, chamalash, arifmetika, tevarak atrof, Son,kattalik, Natural, mo`ljal olish,
Kubik
27-Mavzu:Katta guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish.
Reja:
1.Katta guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi tasavvurlarini
shakllantirish.
2.Bolalarni hafta kunlari bilan tanishtirish.
3. Kun davomidagi faoliyatlarda vaqt haqidagi tushunchalarni mustaxkamlanishi.
Vaqtni
chamalash.
Bolalarni
soatlarning
turlari
va
ularning
tuzilishi(strelkalari, tsifrblati) bilan tanishtirish. Vaqtning eng kichik birliklari
soniya va daqiqa xaqida tushuncha berish. Yarim soatgacha aniqlikdagi vaqtni
belgilashga o`rgatish.Kelgusi oy, sana nomi bilan tanishtirish. Kecha qanday sana
bo`lganligini, ertaga qanday sana bo`lishini aytishga o`rgatish.Xafta kunlari va yil
fasllari izchilligi xaqidagi bilimlarni mustaxkamlash, kelgusi oyning nomini
aytishni mashq qildirish.
Katta guruhda tarbiyachi bolalarning faol lug`atlarida sutka qismlarining
nomlarini mustaxkamlaydi, bolalarning vaqtning bu oraliqlari xaqidagi
tasavvurlarini chuqurlashtiradi va kengaytiradi. U doimo bolalar e`tiborlarini sutka
qismlarining almashinishi ketma-ketligiga qaratadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar
xar doim ertalab kechasidan keyin kelishini va kunduzi bilan almashishini, kunduzi
kechqurun bilan, kechqurun esa kechasi bilan almashinishini bilib oladilar. Sutka
240
qismlarining ketma- ketligini bilishlarini mustaxkamlash uchun rasmlarni qarashni,
ular bo`yicha xikoyalar tuzishni tashkil qilish maqsadga muvofiq. Rasmlar qarab
bo`linganidan keyin, bolalarga ularni stollarga to`g`ri ketma-ketlikda joylashtirish
va sutkaning qismlarini tartibi bilan aytish topshirig`ini berish mumkin. Yil oxirida
bolalarga shu mashqlar asosida sutka xaqidagi umumlashgan tasavvurlarni berish
va sutka so`zining mazmunini ochib berish mumkin.
Katta guruhda bolalar “kecha”, “bugun”, “ertaga” tushunchalarini farqlashni
o`rganib olishlari kerak. Kattalar tomonidan tegishli nomlardan xar doim
foydalanish buning uchun eng yaxshi sharoitdir. Masalan, bolalarga yangi
o`yinchoqni ko`rsatishdan oldin tarbiyachi ularga bugun u yangi o`yinchoq
ko`rsatishi va ular shu o`yinchoqni o`ynashlari xaqida ogoxlantirishi kerak. Yoki
tarbiyachi bolalarga kecha nima bilan mashg`ul bo`lganliklarini, bugun ertalab
nima qilganliklarini eslashni taklif qiladi. Bolalarga bunday deyish mumkin:
“Bugun biz sizlar bilan loy va plastilindan narsalar yasaymiz, ertaga esa, rasm
chizamiz. Kecha biz sizlar bilan uchastkada sayr qildik, bugun esa parkka
boramiz” va xk. Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyachi bilan xar doim shunday
muloqotda bo`lib, bu tushunchalarni o`zlashtiradilar. Konkret misollarda “tez-
sekin” tushunchalari bilan tanishadilar.
Katta guruhda asosiy e`tibor haftadagi o`zgarishni, yil fasllarining xarakterli
xususiyatlarini ongli o`zlashtirnshga qaratiladi. Bolalar kecha qaysi kun bo`lgani,
bugun qaysi kun ekan, ertaga qanday kun bo`lishini, haftadagi kunlar sonini,
ularning tartibini aytishni o`rganadilar. Bundan tashqari, bolalar yil fasllarining
xarakterli belgilarini o`zlarining bu vaqtdagi o`yinlarini, odamlarning tabiatdagi
mehnatlarini aniqlaydilar.Ma`lumki, bolalar hafta kunlarini bir tekisda
o`zlashtirmaydilar. Ular yakshanba, shanba va dushanbani eng yaxshi eslab
qoladilar.Yakshanba xursandchiliklar bo`ladigan kun, yaqinlar bilan, ya`ni ota-
ona, buvi va boshkalar bilan birga bo`ladigan kun.Bu kun yani shunisi bilan ham
g`ay-rioddiy kunki, ba`zi bola hayotini odatdagi tartibi o`zgaradi: buvisining uyida
tushlik qilish, mehmonlar kelishi, kinoga borish va h. k. Shanba ham yakshanbaga
o`xshagan kun.
Bu kunlarning bola tomonidan haftaning boshqa kunlaridan alohida
ajratilishining sababi shundan iborat bo`lsa kerak.Shu narsa ham payqaldiki,
bolalar bog`chada butun sutka davomida bo`lishlari munosabati bilan shanba va
yakshanba bilan birgalikda,| chorshanbani ham ajratishadi. Nega? Odatda, ota-
onalar bolalarini chorshanbada uylariga olib ketadilar. Ular shuning uchun ham bu
kunni yaxshi biladilar, uni kutadilar,bolalar dushanbani ham yaxshi biladilar,
chunki shu kuni ular, yakshanbadan keyin bog`chada bo`lishlarining birinchi
kunidir. Seshanba, payshanba va juma kunlari alohida ahamiyatli voqeyalar bilan
belgilanmagan. To`g`risi, juma kunini bolalar dam olish arafasi sifatida, bolalar
bog`chasida bo`lishlarining dam olinadigan kunlardan oldingi oxirgi kun sifatida
yaxshiroq biladilar va ajratadilar. Shunday qilib, katta guruh bolalarining haftaning
har xil kunlarini bilishdek bilimlarni o`zlashtirishlarida ularning faoliyatlari va
hayajonli kechinmalarining ro`li haqida gapirish uchun ba`zi asoslar bor.
241
Masalan, tarbiyachi mashg`ulot davomida ushbularni so`raydi: Kecha qaysi
kun edi?» «Ertaga qaysi kun bo`ladi?» Agar bolalar haftaning kunlarini aytishda
qiynalishsa, tarbiyachining o`zi aytadi. U yakshanba dam olish kuni ekanini aytadi.
Shu kuni hamma dam oladi. Bolalar bog`chaga borishmaydi. Yakshanbadan keyin
duyshanba deb ataluvchi kun keladi. Bu dam olish kunidan keyin bolalar
bog`chaga, kattalar ishga boradigan birinchi kun va h.k.Shunday qilib, tarbiyachi
bolalarni xaftaning kunlari bilan ketmaket tanishtiradi.
Bolalar hafta kunlarining nomlarini va ular tartibini yaxshi eslab qolishlari
uchun, ularning e`tiborini hafta kunining nomi bilan uning tartibi orasidagi
bog`lanishga qaratish kerak, masalan, chorshanba haftaning o`rtasi payshanba-
haftaning to`rtinchi kuni, juma esa haftaning beshinchi kuni va h.k.Bolalar hafta
qunlarini farqlash va aytishni o`rganib olganlaridan keyin, kunning hamma
nomlarini ketmaket o`zlashtirish ustida ish boshlash mumkin. Bolalar haftada
hammasi bo`lib necha kun borligini aniqlashadi, ularning tartibini aytishadi.
Tarbiyachi bolalardan haftaning qaysi kunlarini bilishlarini, ular haftada nechta
ekanligini so`raydi. Haftaning hamma kuni tartibi bilan kelib ketishini tushuntiradi:
birinchi kun dushanba, ikkinchi kun seshanba, uchinchi kun chorshanba va h.k.
Ta`limning bu bosqichida hafta kunlari tartibini yaxshi eslab qolish uchun
rasmlardan haftaning hamma kunlari tasvirlangan simvollardan foydalanish
maqsadga muvofiq.Bolalarga ko`rsatish uchun katta doira (diametri 35 smli) olish
mumkin. Unda har xil rangli doirachalar (diametri 8 sm. li) tartibi bilan terib
qo`yilgan. Bu doirachalarning ichiga esa 1 dan 7 gacha sonlar yozilgan kichik
doirachalar (hafta kunlari tartibiga mos ravishda 7 ta doiracha) joylashtirilgan. Har
xil rangli doirachalar bunday joylashtirildi: qora, kulrang, ko`k, yashil, sariq,
nimrang, qizil. Katta doira o`rtasiga harakatlanadigan strelka joylashtirilgan.Har
qaysi bola alohida hafta kunlarini belgilovchi rangli donachalar oladi.Tarbiyachi
bolalardan so`raydi: «Hafta kunlarini kattalar qanday bilishadi?»Bolalar:
kalendardan bilishadi.
Tarbiyachi: biz ham hafta kunlarini kalendardan bilishni o`rganib olamiz.
Bizda bunday kalendar bo`ladi (ko`rsatadi). Siz hafta yetti kundan iboratligini
bilasiz: dushanba, seshanba, chorshanba, payshanba, juma, shanba va yakshanba.
Istalgan kunni bizning kalendardan doirachalardagi raqamlardan bilish mumkin,
Undagi qora doira dushanbani bildiradi. Dushanba haftaning birinchi kuni. Shu
sababli qora fonda bittagina oq doiracha. Navbatdagi doira kulrang, unda ikkita oq
doiracha. U haftaning ikkinchi kuni seshanbani bildiradi va h.k.Bolalar o`z
doirachalarini qaraydilar, bitta oq doirachali qora doirani topadilar. Bu dushanba.
Bolalar shu usulda ketma-ket qaraydilar va barcha doirachalarni
aytishadi.Shundan keyin tarbiyachi strelka bilan rangli doirachani kalendardagi
hafta kunlarini ko`rsatadi.Bolalar o`zlaridagi doirachalardan xuddi shundaylarni
topadilar va ularni aytadilar; hamma doirachalarni qator qilib joylashtiradilar va
hafta kunlarining hammasini tartibi bilan aytib chiqadilar. Bolalar hafta kunlarini
to`g`ri va teskari tartibda ayta oladilar, sanoq bo`yicha haftaning to`rtinchi yoki
beshinchi kunini aniqlaydilar, aytilgan kun qaysi kunlar orasida, aytilgan kungacha
necha kun o`tganligini, aytilgan kundan oldin qaysi kun kelishini aniqlaydilar va
242
«Hafta» kalendarini «Ob-havo» kalendari bilan yonmayon osib qo`yish mumkin,
bunda bolalar har kuni strelka bilan haftaning o`tayotgan kunini belgilaydilar.
Katta guruhda kalendar bilan ishlash sanoq bilan tanishilgandan keyin o`tkazilishi
kerak. Kalendardan foydalanib tarbiyachi, bir tomondan, «hafta» tushunchasining
mohiyatini chuqur tushunilishiga erishadi, ikkinchi tomondan, bolalarni miqdor va
sanoq bo`yicha mashq qildiradi.
6-ILOVA
Mustahkamlash uchun savollar
1.Katta guruh yoshidagi bolalarning vaqtni chamalash haqidagi tasavvurlarini
shakllantirish haqida gapiring?
2.Bolalarni hafta kunlari bilan tanishtirish haqida gapiring?
3. Kun davomidagi faoliyatlarda vaqt haqidagi tushunchalar haqida gapiring?
4. Vaqtni chamalash tushunchasiga ta`rif bering?
7-ILOVA
Uyga vazifa:
1. O`tilgan mavzu bo`yicha konspektni to`ldirish.
2. O`tilgan mavzudagi ma`lumotlarni takrorlab tezkor savol-javobga
tayyorlanib kelish.
3. Nazorat savollariga tayyorlanish.
Rasm.
243
Nazariy o`quv mashg`ulotining o`qitish texnologiyasi.
Fan (nomi) Bolalarning matematik tasavvurlarini shakllantirish
28-Mavzu : Maktabga tayyorlov guruhi bolalarining son-sanoq haqidagi
matematik
tasavvurlarni shakllantirish
O`quv mashg`ulotining o`qitish texnalogiyasining modeli
Vaqt – 80 daqiqa
O`quvchilar soni ___ tа
O`quv mashg`ulotining shakli va
turi
Nazariy,
O`quv mashg`uloti rejasi
1.MTT tayyorlov guruhi yoshidagi bolalarni 20
gacha sanash,ajratib sanash ko`nikmalarini
takomillashtirish.
2.7 yoshga qadam qo`ygan bolalarni o`qitishda
raqamlar bilan tanishtirish.
3.Maktabga tayyorlov guruhi bolalarning sonning
2ta kichik sondan iborat tarkibi haqidagi
tasavvurlarni shakllantirish.
O`quv mashg`uloti maqsadi: Maktabga tayyorlov guruhi bolalarining son-sanoq
haqidagi matematik tasavvurlarni shakllantirish mavzusi yuzasidan to`liq
tasavvurlarini shakllantirish
O`qitish natijasi
Ushbu mavzuni o`zlashtirish natijasida o`quvchida
Bolalarning matematik tasavvurlarini
shakllantirishga doir dastlabki tushunchalar
shakllanadi. Mavzu bo`yicha bilim va
ko`nikmalarga ega bo`ladi
244
Pedagogik vazifalar:
-
MTT tayyorlov guruhi
yoshidagi bolalarni 20 gacha
sanash,ajratib
sanash
ko`nikmalarini
takomillashtirishni tushuntirish;
- 7 yoshga qadam qo`ygan
bolalarni o`qitishda raqamlar
bilan
tanishtirishni
ko`rsata
olish;
-
Maktabga
tayyorlov
guruhi bolalarning sonning 2ta
kichik sondan iborat tarkibi
haqidagi
tasavvurlarni
shakllantirishni tasniflash;
O`quv faoliyati natijalari
-
MTT tayyorlov guruhi yoshidagi bolalarni 20
gacha sanash,ajratib sanash ko`nikmalarini
takomillashtirishn izohlaydi;
-
7 yoshga qadam qo`ygan bolalarni o`qitishda
raqamlar bilan tanishtirishni aytib beradi.
-
Maktabga tayyorlov
guruhi bolalarning
sonning 2ta kichik sondan iborat tarkibi haqidagi
tasavvurlarni shakllantirishni tasniflaydi.
O`qitish metodlari
Aqliy xujum BBB metodi
O`qitish vositalari
Matnlar, yozuv taxtasi,kompyuter, proyektor
O`quv faoliyatini tashkil etish
shakli
Guruhda ishlash
O`qitish sharoiti
Maxsus texnikalar bilan jixozlangan ma`ruza
mashg`ulotni o`tish uchun xona
Qaytar
aloqaning
usul
va
vositalari
Tezkor –so`rov, savol-javob, test, misol va
mashqlar, bajarilgan o`quv topshiriqlarni baholash
O`QUV MASHG`ULOTINING TEXNOLOGIK XARITASI
Ish
bosqichlari
va vaqti
Faoliyatlar mazmuni
O`qituvchi
O`quvchi
1-bosqich
O`quv
mashg`ulot
iga kirish
(5 daqiqa)
| 