21
Tabiatda qimmatbaho komponentlarni
o‘z
ichiga olgan suyuq, qattiq va gazsimon
ara lashmalar mavjudligini hamma biladi. In-
son ko‘p asrlar davomida o‘z hayotida ara-
lashmalardan foydalangan. Sof
moddalar
aralashmalarga qaraganda ancha kam. Sof
modda element (geliy, argon, volfram) yoki
birikma (osh tuzi, ichimlik sodasi, ammiak,
distillangan suv) tarzida bo‘lishi mumkin. Sof
moddalar ularning fizik-kimyoviy xossalarini
o‘rga nish,
shuningdek, yangi birikmalar olish
uchun kerak. Tabiiy aralashmalarga misol-
lar: havo, dengiz suvi, neft, qazib
olinadigan
ko‘mir. Ular kimyoviy birikmalarning qimmatli
manbalaridir.
Dengiz suvi misolida suvning xossalarini
o‘rganish mumkinmi?
Tabiatdagi sof moddalar va aralashmalar
Aralashma
Aralashmalarning turlari
Gomogen ikkita modda bir-biri bilan juda yaxshi birlashganda hosil bo‘ladi. Masalan,
shirin yoki sho‘r suv, metall qotishmasi.
Geterogen aralashmaning tarkibiy qismlari bir xil emas va ular o‘ziga xosli gini yo‘qot-
magani sababli ularni oddiy ko‘z bilan ko‘rish mumkin. Misol uchun, agar oltingugurt
kukunini temir qirindilari
bilan aralashtirsangiz, ikkalasini alohida ko‘rishingiz mumkin.
Hatto magnit yordamida temir qirindilarini ajratib olsangiz ham bo‘ladi.
Osh tuzi va suv
@edurtm_uz
22
1. Flomasterlar bilan filtr qog‘ozga turli rangdagi bir nechta nuqta qo‘ying.
2. Keyin rangli nuqtaning o‘rtasiga tomizgich orqali tomchilatib suv quying.
3. Oldingi tomchi so‘rilganidan so‘ng keyingi tomchi nuqta ustiga quyiladi.
Bu usul xromatografiya usulidir. Suv – tekshiriluvchi moddani harakatlantiruvchi faza,
filtr qog‘oz – sorbent. Aralashmani tashkil etuvchi moddalar qog‘ozda har xil saqlanadi:
ba’zilari tez, boshqalari esa sekinroq so‘riladi va birmuncha vaqt
suv bilan birga tarqalish-
