|
Toshkent – 2023 1- ma’ruza mashg’uloti. Mavzu: kirish. Mexanika. Kinematika asoslari
|
| bet | 15/40 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 15,65 Mb. | | #160565 |
Bog'liq 3-KURS FIZIKA (5-yillik sirtqi uchun)Ishning geometrik talqini.
Gazning bosimi o’zgarmas bo’lgan holda bajarilgan ishning talqini geometrik jihatdan soddagina izohlash mumkin. Buning uchun gaz bosimining hajmiga bog’lanish grafigini chizamiz (2-rasm). O’zgarmas R1 bosimga ega bo’lgan gazning hajmi V1 dan V2 ga kengayganda bajarilgan ish abcd to’g’ri to’rtburchakning yuziga son jihatdan teng ya’ni:
Izotermik jarayonda bosim hajmga teskari proporsional ravishda o’zgaradi
(3-rasm). Bu holda ishni hisoblashda hajmni bo’laklarga bo’lib, ularni hisoblab keyin qo’shish kerak
Izojarayonlarda Termodinamikaning birinchi qonunining qo’llanishi.
Izotermik jarayon - Izotermik jarayonning yuzaga kelishi uchun ichida erkin harakatlana oladigan porsheni bo’lgan silindr gaz bilan to’ldirilib, temperaturani o’zgartirmay ishlab turadigan asbob termostatga joylashtiriladi (1-rasm). Izotermik jarayonda gazning harorati o’zgarmas ( ) bo’lganligi uchun uning ichki energiyasi ham o’zgarmaydi ( . Izotermik jarayon uchun termodinamikaning I-qonuni quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
(1)
|
Demak, Izotermik jarayonda gaz kengayganda ish bajaradi va termo statdan bajarilgan ishga teng bo’lgan issiqlik miqdori olinadi.
|
1 -rasm
|
|
Izotermik jarayonda diagramma giperboladek egri chiziqdan iborat bo’lib, bu jarayonda gaz hajmdan hajmgacha kengayganda bajarilgan ish 1-rasmda shtrixlangan yuza orqali ko’rsatilgan.
Izobarik jarayon- Izobarik jarayon o’zgarmas bosimda amalgam oshganligi uchun bu jarayonning diagrammasi ordinate o’qlariga parallel bo’lgan to’g’ri chiziqdan iborat bo’ladi (2-rasm). U holda gaz hajmining dan gacha izobarik kengayishida bajarilgan ishning qiymati rasmdagi shtrixlangan to’g’ri to’rtburchakning yuzi bilan aniqlanadi:
(2) Ideal gazga berilayotgan issiqlik miqdori ning qolgan qismi termodinamikaning birinchi qonuniga ko’ra ichki energiyaning o’zgarishiga sabab bo’ladi. Izobarik jarayon uchun termodinamikaning birinchi qonuni ko’rinishda o’zgarmay qoladi. Shuningdek,
2- rasm
va (3)
bo’lganligi uchun termodinamikaning birinchi qonuni izobarik jarayon uchun quyidagi ko’rinishda yozish mumkin:
(4)
|
| |
