|
Quyidagi to‘rtta shart bajarilganda inson tovushni eshitadi
|
| bet | 28/40 | | Sana | 22.02.2024 | | Hajmi | 15,65 Mb. | | #160565 |
Bog'liq 3-KURS FIZIKA (5-yillik sirtqi uchun)Quyidagi to‘rtta shart bajarilganda inson tovushni eshitadi:
Tovush manbai mavjud bo‘lishi;
Tovush manbai va quloq orasida elastik muhitning bo‘lishi;
Tovush manbaining tebranish chastotasi 20 Gs bilan 20 kGs orasida bo‘lishi;
Tovush to‘lqinlarining quvvati eshitish organida tovush sezgisini hosil qilishga etarli bo‘lishi kerak.
Tovush to‘lqinlari ham barcha to‘lqinlar singari har qanday moddada cheklangan tezlik bilan tarqaladi. Masalan: temperaturada havoda , uy temperaturasida , suvda , shishada , po‘latda , kislorodda , karbonat angedridda .
Amalda tovushning ta’sirini baholash uchun tovush intensivligi yoki tovushning kuchi degan tushunchalar kiritilgan.
Tovushning (I) intensivligi:
(bunda: -tovush energiyasi, s- yuza, t – vaqt) bilan aniqlanadi, uning o‘lchov birligi:
Tovushning qattiqligi: bilan aniqlanadi; bunda: -proporsionallik koeffitsienti, -tovush intensivligi, - eshitilishi oldidagi intensivligi.
Agar deb olinsa, tovushning qattiqligi bel (B) deb ataluvchi birlikda o‘lchanadi, ya’ni: (B)
Bel bilan bir qatorda undan 10 marta kichik bo‘lgan detsibel birlikda o‘lchanadi: (dB)
Detsibel to‘g‘risida yana ham aniqroq tasavvur hosil qilish mumkin: qattiqlikning odam qulog‘i seza oladigan minimal o‘zgarishi 1 detsibelga teng ekan.
Tovush to’lqinlari
Bizga tovush hodisalarining barcha xususiyatlarini to’lqin xossalaridan foydalanib o’rganish qulaylik tug’diradi:
Tovush to’lqinlari superpozitsiya prinsipiga bo’ysunadi.Tovush to’lqinlari o’zaro bir-biri bilan to’qnashganda ham o’z tebranish yo’lida davom etadi va biz bir tovushni boshqasidan farqlab eshitishimiz mumkin, har ikkala tovush ham qulog’imizga sinxron tovush bo’lib kiradi.
Aloqa vositalari tovush bilan harakatlanmaydi. Muntazam baland tovush chiqaradigan qurilmalarning musiqani ajarata olish qobiliyati tufayli biz juda ham past shabada tovushlarini sezmaymiz.
Tovush to’lqini turli muhitlarda turlicha bo’ladi. Tovush geliyda havoga nisbatan tezroq, suvda esa geliyga nisbatan yanada tezroq tarqaladi.Tovush to’lqinlari ega bo’lgan energiya uning intensivligini oshiradi tezligini emas.
Tebranish chastotasi 20 Gs dan kichik chastotali mexanik tebranishlar ultratovushlar deb ataladi.
Tovush asosiy tonining chastotasi ( ) qancha katta bo‘lsa, tovushning balandligi (yuksakligi) shuncha yuqori bo‘ladi.
|
| |
