22
ko’k ranglar ham kuchli rangli kontrast hisoblanadi. (4-rasm)
Bunga ishonch hosil qilish uchun kamida uchta yorqin
va bir biridan keskin
farq qiluvchi ranglarni solishtiramiz. Ushbu kontrast rang – baranglik, kuch va
jasorat kabi taassurot qoldiradi. Zarg’aldoq yashil va binafsha ranglar, sariq, qizil va
ko’k ranglarga qaraganda kuchsizroq kontrast hosil qiladi. Har bir rang
bir biridan oq
yoki qora chiziqlar bilan ajratilsa, o’sha rangning induvidual xarakteri namoyon
bo’ladi. Bunda har bir rang avvalambor o’zining asl holatini ko’rsatadi. Sariq, qizil
va ko’k ranglar eng ko’p ishlatiladigan rangli kontrast bo’lishiga qaramasdan boshqa
barcha sof ranglar ham kuchli rangli kontrast hosil qilishi mumkin. (6- rasm)
Rangli kontrastning yorqinligini o’zgartirish orqali yangi ko’zga tashlanadigan
ranglar hosil qilishi mumkin. (7-rasm)
Qora va oq ranglar kompozitsiyasining muhim elementlari hisoblanadi (5-rasm)
8-rasmda talabalarga shaxmat taxtasi tartibidagi sariq, qizil, ko’k, oq
va qora
ranglar berilgan bo’lib, ushbu ranglarni ikki yo’nalishga ajratib ular o’zlarida rang
dog’lariga nisbatan sezgini hosil qilishsin. 9-rasmda lokal ranglar kompozitsiyasi
tasvirlangan.
6-rasmda ko’rsatilgan ranglar aralashmasini talaba o’zlashtirsa 10- rasmdagi
mashqda ranglarni tezda tanlay oladi.
Har qanday rangning kuchi qarama – qarshi rang ta’sirida kuchayadi. Bunda
ularning yorug’ligi yoki xromatik alomatlari katta ahamiyat kasb etmaydi.
Masalan, zarg’aldoq rangi qizil ranglar muhitida yanada yaqqolroq ko’rinadi.
Sariq muhitda esa undan to’qroq ko’rinadi. Kulrangni qora muhitga qo’yib qarasak, u
o’zining tonidan oqroq ko’rinadi.
Masalan, qizil rang yashil muhitda o’z yorqinligini yanada
oshiradi, boshqa
ranglarga yashil tus qo’shib gavdalantiradi.
Bu tabiiy hodisa bo’lib, undan rassomlar o’z asarlarida rang ta’sirchanligini
oshirish uchun foydalanadi. Bunga frantsuz impressionist rassomlari Pol Sinyak,
Sera kabi puantalist rassomlar ijodi yaqqol misol bo’la oladi.
Turli mamlakatlarning xalq amaliy san’ati ranglar kontrasti asnosida vujudga
kelgan. Rang barang zardo’zlik asarlari, milliy liboslar va sopollarda yorqin ranglar
23
ishlatilgan bo’lib, ular, xushchaqchaqlik hissini uyg’otadi. O’rta asrlardagi
miniatyura asarlarida ham ranglar kontrasti turli xil variantlarda ishlatilgan. Ranglar
kontrastini vitraj san’atida ko’p uchratish mumkin. Stefan Lohner, Fra Anzheliko,
Bottichelli va boshqa rassomlar o’z asarlarini ranglar kontrasti tizimiga asoslanib
yaratishgan. Bottichellining “Qabrga qo’yish" asarida ranglar
kontrasti ushbu
asarning mazmunini to’liq ochib bergan. Ranglar kontrasti orqali quvonchni, g’amni
va qayg’uni bo’rttirib ko’rsatish mumkin bo’lib, quyidagi zamonaviy rassomlar,
Matiss, Mondrian, Pikasso, Kandinskiy, Leje va Miro undan tez tez o’z asarlarida
foydalanishgan. Ayniqsa, juda ko’p natyurmortlar
va figurali kompozitsiyalar
chizgan Matiss kontrastning rang barangligi va uning kuchidan, qudratidan samarali
foydalangan. Matissning “Yantar taqinchoq” nomli asarida qizil, sariq, yashil, ko’k,
oq va qora kabi sof ranglar mujassamdir. “Ko’k chavandoz”
guruhi rassomlari -
Kandinskiy, Frans Mark va Avgust Make o’zlarining ilk ijodlarida ranglar
kontrastidan foydalanishganlar.
