19
Sariq + qizil –zarg’aldoq.
Sariq + ko’k - yashil.
Qizil + ko’k - binafsha.
Ikkinchi qatordagi ranglar bir birlari bilan yaxshilab aralashgan bo’lishi shart.
Ularni yaratish oson emas. Zarg’aldoq rang juda qizil ham emas va juda sariq ham
bo’lmasligi, binafsha rang juda qizil ham emas va juda ko’k ham bo’lmasligi kerak.
Undan keyin 360 gradus aylanani teng 12 kataklarga bo’lib chiqib, aylana
chizamiz. Ushbu kataklarga asosiy va to’ldiruvchi ranglarni tartib
bilan
joylashtiramiz. Bunda har ikki ranglar orasida bo’sh kataklar qoladi. Ushbu bo’sh
kataklarga atrofidagi ranglar aralashmasidan hosil bo’lgan ranglarni joylashtiramiz
va ular quyidagilar:
Sariq + zarg’aldoq – sarg’ish zarg’aldoq.
Qizil + zarg’aldoq – qizg’ish zarg’aldoq.
Qizil + binafsha – qizg’ish binafsha.
Ko’k + binafsha – ko’kish binafsha.
Ko’k + yashil – ko’kish yashil.
Sariq + yashil – sarg’ish yashil.
Shunday qilib, 12 rangdan iborat to’g’ri rangli aylana hosil bo’ladi. (3-rasm)
Isaak Nyuton 12 rangli doirada mavjud bo’lmagan
siyoh rangni
(пурпурныйцвет) qo’shadi, bu esa doiraning konstruktivligini kuchaytirgan. Bizning
fikrimizcha 24 yoki 100 rangli doirani tuzish bilan shug’ullanayotgan mutaxassislar
o’z vaqtlarini behuda sarflayotganlaridek. Hech qaysi rassom ijodkor 100 qismga
bo’lingan ranglar doirasini mukammal bilim va ko’nikmalarisiz yarata olmaydi.4
Rang haqidagi bizning tushunchamiz unchalik aniq bo’lmaganligi tufayli, ushbu
masalani muhokama qilish befoyda. Biz bor yo’g’i musiqachi o’zining notalarini
qanday mukammal bilganidek, biz ham 12 rangni shunday mukammallik bilan ko’ra
olishimiz muhimdir. Delakrua o’z ustaxonasining devorida ushbu
rangli doirani ilib
qo’ygan va asosiy ranglardan hosil bo’lishi mumkin bo’lgan jamiyki ranglarni o’zi
uchun kashf etgan. Sezann, Van Gog, Sin’yak, Sera va boshqa rassomlar Delakruani
mohir rangshunos deb hisoblashgan. Aynan Delakrua, asarlarni konstruktsiyalashda
20
mantiq bilan ishlash qonuniyatining asoschisidir.
