28
- Qizil – zarg’aldoq, ko’k – yashil
- Qizil – yashil
- Qizil – binafsha, sariq – yashil
Agar ushbu qo’shimcha ranglar juftligini tahlil qiladigan bo’lsak
har bir
juftlikda sariq, qizil va ko’k ranglar asosiy 3 ranglar hisoblanadi.
Sariқ – binafsha rang = sariq, qizil + ko’k; Ko’k – zarg’aldoq = ko’k, sariq + qizil;
Qizil – yashil = qizil, sariq + ko’k.
Sariq, qizil va ko’k ranglar kulrangni hosil qilganidek, ikkita qo’shimcha
ranglar aralashmasi ham kulrangga ham aylanishi mumkin.
Spektr ranglari toza, kuchli, shaffof, yorqin ranglardir. Ular
shaffof jism
(prizma) orqali o’tganda yuzaga keladi. Ular optimal ranglar deyiladi. Spektrning
yorug’ligi, ranglarining tozaligi va yorqinligi kuchini hech qanday bo’yoqda erishish
mumkin bo’lmaydi. Ammo biz spektrning joylashish tartibini bo’yoqlarda ko’rsatib
bera olamiz. Spektr ranglari aslida uzun lentasimon bo’lishi ham mumkin. Bu esa
qizildan binafsha rang tomon tugal rang qatorlarini tashkil qiladi. Biz ko’pincha
spektr ranglarini doira sifatida joylashganligini ko’ramiz. Bunda doirada qizil va
binafsha ranglar uchrashgan joyda uzilish sodir bo’ladi, ya’ni ranglar ravon
qaytarilmaydi. Shuning uchun binafsha va qizil ranglar o’rtasida rang
doirasida
mavjud bo’lmagan sarg’ish, qizil va binafsha ranglarini qo’shish yo’li bilan qirmizi
(purpur)
qizil rangni hosil qilamiz, bu bilan biz rang doirasida ranglarni ravon, ketma
– ket uzluksizligiga erishamiz.
Bundan tashqari rang
tizimiga ixtiyoriy
ranglarni qo’sha olmaymiz, chunki u holda
to’ldiruvchi ranglar qat’iy qarama – qarshi
turish holati o’zgargan bo’ladi. O’zaro
to’ldiruvchi ranglar, ya’ni qizilni qarshisida –
yashil, zarg’aldoqni qarshisida ko’k, sariqni
binafsha sarg’ish, yashilni qarshisida
purpursimon qizil ranglar joylashadi.
23 – 28 rasmlarda uch juft qo’shimcha
29
ranglar va ularning aralashmasi keltirilgan bo’lib, ular
kulrang tonni hosil
qilayotganini ko’rishimiz mumkin.
Qo’shimcha ranglar kontrasti asnosida yaratilgan ko’pgina asarlarda ushbu
ranglar nafaqat o’zlarining sifatlari tarzida, balki boshqa ranglarning hosil bo’lishida
ahamiyat kasb etadi. Tabiatda ranglar aralashmasini tez tez uchratish mumkin. Qizil
atirgulning ochilmagan g’unchasida bunday hodisani kuzatishimiz mumkin. Qizil
atirgulning g’unchasi yashil rangdan boshlanib qizara boshlaydi.
Qo’shimcha ranglar kontrastiga quyidagi ijodkorlarning asarlari misol bo’la
oladi:
Yan Van Eykning “Kantsler Rolenning Madonnasi” (1390 – 1441), Parij, Luvr;
“Sav malikasini uchratgan Qirol Solomon” Areccoda va Pol Sezanning “Sen –
Viktor tog’i” asari, Filadel’fiya, San’at muzeyi.
