- rasm. “Golden Pages” – biznes ma’lumotlari veb saytining ma’lumotlar bazasi ko’rinishi

Marketing korxonaning ishlab chiqarish va sotish faoliyatini boshqarish tamoyili sifatida tashkil qilinadi. Shuning uchun iste’molchilarning talablarini qanoatlantirish va eng katta foyda olish maqsadlarida bozor ehtiyojlarini har taraflama o’rnatish nuqtai nazaridan muhitning quyidagi qismlari haqidagi bilimlarga suyanadi:

- tovar va xizmatlar bozori;

- tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish;

- ishlab chiqarish va sotish bozori bilan bog’liq tashqi makroiqtisodiy ko’rsatkichlar.

Marketing boshqarish tizimidagi axborotlarni shakllantirish va foydalanishning asosiy tamoyillari quyidagilardir:

1. Axborotlarning muhimligi marketing muhitining holatini, vaqtning har bir lahzasida aks ettirilishini bildiradi;

2. Ma’lumotlarning ishonchliligi, ishlab chiqarish, bozor va tashqi muhitni ob’ektiv holati va rivojlanishini aniq katta tiklanishiga asoslangan;

3. Ma’lumotlarning relevantligi axborotlarni shakllantirgan talablarga to’liq mosligini va keraksiz ma’lumotlar bilan ishlashdan qutilishga imkon beradi;

4. Tavsiflarning to’liqligi marketing muhitining holati va rivojlanishiga ta’sirini shakllantiruvchi va ko’rsatuvchi barcha omillarning ob’ektiv hisobi uchun muhimdir;

5. Ma’lumotlarning maqsadga muvofiqligi ularni ichki va tashqi bozorlarda mahsulotlarni ishlab chiqarish va sotish sohasidagi aniq maqsadlar va vazifalarga qaratadi;

6. Muvofiqlashtirilganlik va axborot birligi xulosalarda ziddiyatlar, birlamchi va ishlab chiqilgan ma’lumotlarda moslashtirilganlik imkoniyatini yo’qotuvchi ko’rsatkichlar tizimini ishlab chiqishni talab qiladi.

Korxonada marketing boshqaruvining axborot tizimlari. Marketing axborot tizimlari (MAT) muammo sohasining butun tarkibiy qismlarini butligi va o’zaro bog’liqligi asosida quriladi.

MAT ning muammo sohasi o’z ichiga ichki va tashqi axborotlar marketing tadqiqotlari va axborotlar tahlilining natijalari tizimini oladi. Ichki axborotlar tizimi – korxona faoliyati va holatining har xil tomonlarini aks ettiruvchi ma’lumotlarga ega bo’ladi. Tashqi axborot tizimi – buning yordamida tashqi muhitda vujudga keladigan hodisa va vaziyatlar haqida ma’lumotlar olinadigan manbalar va uslubiy yo’llarga mo’ljallangan.

Axborot – tijorat faoliyatining predmeti sifatida. Korxona marketing axborot tizimlarida kommunikatsion jarayonlarni ahamiyati va xususiyatlari axborotlarni yig’ish, ro’yxatga olish va uzatish hamda korxonaning bozor va ishlab chiqarish jarayonini tartibga solishdagi teskari aloqa vazifasini amalga oshirishda eng ko’p darajada namoyon bo’ladi. Axborotlarni yig’ish va ro’yxatga olish, tashkil qilish bosqichlari marketing faoliyati kommunikatsion jarayonning ajralmas qismi bo’ladi. Ularni amalga oshirish ko’p mehnat talab qilishni tegishli malakaga ega bajaruvchilarning mavjudligi va katta moliyaviy harajatlar bilan bog’liqdir.

Marketingning axborot ta’minoti. Marketingning axborot ta’minoti aniq foydalanuvchilarning axborotga ehtiyojini qanoatlantirishning, uni olish, ishlab chiqish, jamlash va foydalanish uchun qulay ko’rinishda topshirishning maxsus usullari va vositalarini qo’llashga asoslangan jarayondir.

Marketing tadbirlarini bajarish uchun zarur axborotlar majmuasini odatda marketing axborotlar tizimi deb ataladi. Uni shakllanishi va faoliyat yuritishi marketingning axborotli ta’minlanishi tizimiga suyanadi.

Rivojlangan MAT o’z ichiga quyidagi tizimlarni oladi:

1. Ichki axborotlar;

2. Tashqi axborotlar;

3. Marketing tadqiqotlari axborotlari.

Belgilanishi bo’yicha marketing axborotlarini quyidagilarga bo’lish mumkin:

1. Ma’lumotnomaviy axborot – tanishtiruvchi, yordamchi harakterga ega;

2. Tavsiyali axborot – maxsus marketing tadqiqotlari natijasida yoki bosma nashrlar va tijorat ma’lumotlari banklarida keltirilgan ma’lumotlarining tahlili asosida shakllantiriladi;

3. Me’yoriy axborot – asosan ishlab chiqarish sohasida shakllanadi va o’z ichiga ishlab chiqarishning turli elementlarining me’yorlari va me’yornomalarini hamda me’yoriy qonunchilik hujjatlarini oladi;

4. Signalli axborot – odatda marketing muhiti ob’ektlarining haqiqiy hulqini rejalashtirilganidan chetga chiqishi paydo bo’lishini borishida vujudga keladi.

Chetga chiqishning sabablari belgilangandan keyin ularni bartaraf qilish maqsadida tartibga soluvchi axborotda aks ettirilgan tegishli tadbirlar bajariladi.

O’zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi, uning jahon integratsion jarayonlariga faol qo’shilishi xorijiy sheriklar foydalanilayotgan eng yangi texnologiyalarini tadbiq etishga majbur qilmoqda. Bugungi kunda butun jahon bozori kompyuter texnologiyalari bilan to’ladir.

Butun jahonda talab va taklif bo’yicha axborotlar ma’lumotlar bazasida saqlanadi, chunki bozor munosabatlari bozorni baholash bo’yicha huddi shunday axborot ta’minoti jihatdan qo’llab-quvvatlashga zaruriyat tug’iladi. Bu xususan, hammadan avval yo’ldoshli aloqa kommunikatsion tizimlari, ma’lumotlarning yirik banklariga qaratilgan global axborot tizimlaridir.

Axborotlarni tijoratli tarqatish sanoati va texnologiyalari. Zamonaviy kompyuter texnologiyalari bizning fikrimizcha axborot manbalariga jadal kirishga, ularni olishga, ishlab chiqishga va foydalanuvchi uchun kerakli axborotlarni belgilangan vaqtda va ko’rsatilgan shaklida ishlab chiqishga imkon beruvchi dasturiy texnik qurilmalar, kommunikatsiyalar orgtexnika va aloqa vositalaridir.

Kerakli marketing axborotlarini saqlash, ishlab chiqish va talab qilingan shaklida taqdim etishni ta’minlovchi vosita marketing axborot boshqaruv tizimi bo’ladi.