O„quv mashqiga rahbarlik. Komanda-shtab o‗quv mashqi ―boshliq o‗z
xodimlarini o‗qitadi‖ tamoyiliga asosan tashkil etiladi va olib boriladi. Barcha
ishlarning tashkilotchisi tarmoq FM boshlig‗i (rahbari)dir.
Tumanda komanda-shtab o‗quv mashqini tayyorlash va o‗tkazish
bo‗yicha barcha ishlarning tashkilotchisi viloyat hokimi – FM boshlig‗i bo‗lib, u
o‗quv mashqi rahbari hisoblanadi.
O‗quv mashqi rahbarining o‗rinbosar va yordamchilari etib viloyat miqyosidagi
FM xizmatlari, boshqarma boshliqlari yoki mashqqa jalb etilayotgan
tarmoqlarning rahbarlari tayinlanadi.
Mashqning rahbariyat shtabi - mashq rahbarining ko‗rsatmasiga asosan
mashqni tayyorlash va o‗tkazishni tashkillashtiradi.
Viloyat FVlar boshqarmasi boshlig‗i rahbariyat shtabining boshlig‗i -
mashq rahbarining o‗rinbosari hisoblanadi. Tuman miqyosida o‗tkaziladigan o‗quv
mashqining asosiy hujjatlari viloyat hokimi tomonidan tasdiqlanib, FVlar vazirining
birinchi o‗rinbosari bilan kelishiladi.
Komanda-shtab o‗quv mashqi ko‗p sonli rahbariyat, komandalar
tarkibi, FM xizmati, evakoorganlar, ichki tuzilmalar bo‗linmalari, rahbarlari jalb
etilgan yirik iqtisodiyot tarmoqlarida o‗tkazilganda, tarmoq rahbari -
fuqaro muhofaza boshlig‗i faqat mashq o‗tkazishga rahbarlik qilib, FM
boshlig‗i vazifasini bosh muhandisga yoki o‗z muovinlaridan biriga topshiradi.
Komanda-shtab o‗quv mashqini bevosita tayyorlash va o‗tkazish
tadbirlarini bajaradigan bir yoki bir nechta tarqoq hududlarda joylashgan yirik
tarmoqlarda o‗quv mashqi rahbarining muovini (yordamchisi) tayinlanadi,
rahbariyat shtabi tashkil etiladi hamda FM xizmati va tarmoq ichki tuzilmalar
bo‗linmalarining eng yaxshi tayyorgarlik ko‗rgan xodimlari hisobidan
vositachilar tayinlanadi.
Rahbariyat shtabi o‗quv mashqini yuqori darajada tashkil etish va sifatli
o‗tkazishni ta‘minlovchi eng kam miqdordagi zarur tarkibda tashkil etiladi.
Uncha katta bo‗lmagan tarmoqlarda rahbariyat shtabi o‗rniga 2-3 kishidan tashkil
topgan boshqaruv guruhi tashkil etilishi mumkin.
O‗quv mashqining rahbari o‗quv mashqi o‗tkazish uchun zarur bo‗lgan dastlabki
173
ma‘lumotlar va uning umumiy maqsadini aniqlaydi. Dastlabki ma‘lumotlar - mavzu,
o‗quv mashqining maqsadi, mashq bosqichlari va ularning o‗quv savollari (har bir
o‗qitilayotgan bosqichda), o‗qitilayotgan rahbarlar tarkibi va boshqaruv organlari, FM
xizmati, mashq davomida belgilangan tadbirlarni bajarishga (ishlab chiqarish
barqarorligini oshirish masalalari, favqulodda vaziyatlarning oldini olish va uning
oqibatlarini bartaraf etish) jalb etiluvchi shtatdagi avariya-qutqaruv bo‗linmalari, maxsus
tuzilmalar, mashqning o‗tkazish muddati, vaqti va joydagi vositachilar tarkibi
aniqlanadi.
O‗quv mashqi o‗tkaziladigan joylarni tayyorlash borasidagi tadbirlar kerak
bo‗lganda sharoit va o‗quv-moddiy bazasi miqyosini tahlil qilish uchun joy va
vositalarni hisobga olgan holda tuziladi.
Komanda-shtab o‗quv mashqi savollarini ishlab chiqish uchun tinchlik davrida
sodir bo‗lishi ehtimol favqulodda vaziyatlar va harbiy harakatlar davridagi
zararlar miqdoriga juda yaqinlashtirilgan ko‗rgazmali murakkab sharoitlar
yaratilishi lozim. U o‗quv mashqi qatnashchilarini faol va tashabbuskorona
harakatlarga yondoshishi, ularni izlanish va maqsadga muvofiqroq qarorlar qabul
qilish, kuch va vositalar yordamida manevrlarni amalga oshirshga majbur etishi,
qo‗yilgan vazifalar, birinchi navbatda, odamlarni qutqarish bilan bog‗liq ishlarni o‗z
vaqtida bajarish uchun barcha texnika va boshqa vositalaridan to‗la foydalanishni talab
etishi lozim.
Komanda-shtab o‗quv mashqini olib borilayotganda rahbar uning reja bilan
mutanosib holda olib borilishi, o‗quv savollarini ishlab chiqish va amaliy
tadbirlarning to‗la hajmda o‗tkazilishi, rahbariyat tarkibi tomonidan xodimlarga
vazifalarni to‗g‗ri va aniq qo‗yilishiga alohida e‘tibor qaratishi lozim.
Amaliy tadbirlarni bajarish vaqtida ishchi-xizmatchilar va ularning oila
a‘zolarini muhofaza qilish bo‗yicha hamda ishlab chiqarish barqarorligini oshirish
bilan bog‗liq eng muhim epizodlarga ishlab chiqishning rahbari shaxsan o‗zi
o‗tkazadi.
O‗quv mashqi tugagach, o‗rganuvchilarning harakatini baholaydi va yo‗l
qo‗yilgan kamchiliklarni bartaraf etish bo‗yicha vazifalar qo‗yadi.
Rahbariyat shtab (boshqaruv guruhi) rahbarining ko‗rsatmasiga binoan
o‗quv mashqlarini tashkil etish, ularni tayyorlash va o‗tkazilishini ta‘minlaydi.
Shtab rahbariyati majburiyatlari jumlasiga rahbarning mulohazalariga
asoslangan o‗quv-uslubiy hujjatlarni ishlab chiqish, vositachilarni tayyorlashni
tashkil qilish, barcha qatnashchilar, o‗quv-moddiy bazasi, boshqaruv punktlari,
o‗rganuvchilarning ish joylari, aloqa va xabar berish vositalarini tayyorlashni
nazorat qilish, o‗quv mashqini olib borish jarayonida vositachilar ishini tashkil
etadi, qatnashchilarning harakatlarini umumlashtiradi va baholaydi, xabarlar
(signal)ning berilishi va uning joylarga to‗g‗ri va aniq yetkazilishini nazorat qiladi,
sharoitdan kelib chiqqan holda qaror qabul qilish uchun takliflar tayyorlash, ularni
rasmiylashtirilish ishlarini olib boradi.
Mashq rahbarining ma‘ruzasida mavzu va o‗quv mashqi masalalari,
qatnashchilarning tarkibi, ular harakat qilgan sharoit eslatib o‗tiladi. So‗ngra
rahbariyat va sardor-boshliqlar tarkibining ishi, ularning tez va mohirona qarorlar
qabul qila olish mahoratlari, xodimlarning harakatlariga rahbarlik qilishlari hamda
174
o‗quv mashqi masalalarini ishlab chiqish va mashq maqsadiga erishishning to‗laligiga
baho beriladi.
Muhokamani ish xaritasi, tasviriy chizmalar, grafiklar, jadvallar, hisob-kitoblar
va boshqa hujjatlar namoyish qilish orqali olib boriladi.
Umumiy muhokamagacha o‗quv mashqida qatnashgan FVDT xizmatlari va
tuzilmalarining qisman muhokamalari o‗tkazilishi mumkin. Ularni rahbarning
o‗rinbosarlari va vositachilar o‗tkazadilar.
|
