Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti f. T. Hakimova, N. X. Xoliyeva fuqaro muhofazasi

177 
O„quv mashqi muhokamasi. Bu o‗quv mashqining yakuniy qismidir. Uning 
maqsadi har taraflama tahlil qilingandan so‗ng yakun yasash, o‗quv maqsadlariga 
erishish va vazifalarning 
bajarish darajasini aniqlashdir. 
Muhokamani oldindan tayyorlab qo‗yilgan materiallar va vositachilar 
tomonidan o‗quv mashqi davomida tuzilmalar harakati to‗g‗risida aniq erishilgan 
natijalarini taqdim etilgan ma‘lumotlar asosida rahbar o‗tkazadi. 
Muhokamaning boshida mavzu, o‗quv mashqining maqsadi, taktik o‗quv 
mashqi mavzusiga tegishli rahbariyat hujjatlarining asosiy talablari bayon 
etiladi. So‗ngra tuzilmalar shaxsiy tarkibining o‗quv mashqi aniq harakatlari 
muhokama etiladi. Bunda asosiy e‘tiborni: 
- qabul qilinadigan qarorlarning to‗g‗riligi va maqsadga muvofiqligi, avariya-
qutqaruv bo‗linmalarining tashkil etilishiga qo‗yilgan vazifalarning aniqligi 
va o‗z vaqtidaligi; 
- razvedkani olib borish va uning natijalari; 
- o‗quv mashqiga jalb etilgan barcha tuzilma va bo‗linmalar o‗rtasida uzluksiz 
hamkorlikni ushlab turish; 
- tuzilmalarning belgilangan hududga qarab harakat qilishining o‗z 
vaqtidaligi va uyushganligi; 
Bajarilgan amaliy harakatlar natijalari, mexanizatsiya va texnika vositalaridan 
foydalanishning samaradorligi, moddiy-texnik ta‘minotning o‗z vaqtidaligi va 
sifati, texnika xavfsizligi talablariga rioya qilishiga qaratiladi. 
Muhokama so‗ngida rahbar o‗quv maqsadlariga erishish natijasini aniqlaydi, 
tuzilmalarning harakatlariga aniq baho beradi va kamchiliklarni aytib, bundan 
keyin tuzilmalarni tayyorlashda nimalarga e‘tibor berish kerakligini ko‗rsatadi. 
Kompleks o„quv mashqlarida: 
- obyektlarda ishlab chiqarish faoliyati to‗xtatilmagan sharoitda tegishli 
signalni olishdan tortib, avariya-qutqaruv boshqa shoshilinch ishlarni o‗tkazish,
FVlarning oldini olish va ular oqibatlarini bartaraf borasidagi FM tadbirlari kompleks 
qilib chiqiladi; 
- olib borishi zarur bo‗lgan ishlarni amalga oshirish masalalarida o‗tkazilgan 
tadqiqotlar natijalariga, erishilgan darajaga berilgan
bahoga qarab o‗rganib 
chiqiladi. Rejani tadqiqotlar boshchiligida bosh mutaxassislar, tadqiqot rahbarlari 
o‗rganib chiqadilar. 
Birinchi yo„nalish. FVlarda iqtisodiyot obyektlari ishchi va xizmatchilari va 
ularning hayotiy faoliyatlarini muhofaza qilishni ta‘minlash: 
1. Ishlab chiqarish xodimlariga (aholiga) favqulodda vaziyat haqida 
xabar berish. 
2. Ishlab chiqarish xodimlari yashirinishini ta‘minlash (muhofaza inshootlari 
fondini yaratish). 
3. Xavfli joylardan aholini evakuatsiya qilish. 
4. Shaxsiy muhofaza vositalari va tibbiy yordam vositalari, radiatsiyali, 
kimyoviy, biologik zaharlanish va sharoitni nazorat qilish, uskuna va jihozlar bilan 
ta‘minlash. 
5. Hayotiy faoliyatni ta‘minlash - oziq-ovqatni, suvni zararlanishdan 
muhofaza qilish. 

178 
Ikkinchi yo„nalish. Asosiy ishlab chiqarish fondlari va (muhandislik-texnik 
majmua) muhofaza qilinishini ta‘minlash: 
1. Temir-beton konstruksiyalardan karkas tipida juda muhim iqtisodiyot 
obyektlarini qurish. 
2. Kam qavatli, sal chuqurlashtirilgan turdagi imoratlar, inshootlar qurish. 
3. Muhim obyektlarni yer ostiga, kon chuqurliklariga joylashtirish. 
4. Konstruksiyalar mustahkamligini oshirish. 
5.Vertikal konstruksiyalarni gorizontallariga almashtirish. 
6. Imoratlar, inshootlarni o‗rash (tuproq tortish). Energiya, suv, gaz, issiqlik 
ta‘minoti tizimlarining barqaror ishlashini ta‘minlash. 
Uchinchi yo„nalish. Iqtisodiyot obyektlarini FVda barqaror ishlashga oldindan 
tayyorlash. Shikastlovchi ikkilamchi
omillar ta‘sirini cheklash: 
1.Texnologik jarayonlarni favqulodda rejimlarda ishlarga tayyorlash. 
2. FVlar ta‘sirini kamaytirish. 
3. Ehtimoli bo‗lgan FVlarni aniqlash va ularni bartaraf etish. 
O‗
rganuvchilarning har bir toifasi uchun tayyorgarlik shakl va usullari bir 
kompleksda qo‗llaniladi. Masalan, rahbariyat va boshliqlar tarkibi uchun 
komanda-shtab o‗quv mashqi, tuzilmalar uchun maxsus-taktik, qolgan qatnashchilar 
uchun mavjud sharoitga to‗g‗ri keladigan ma‘lum vazifalarni bajarishda olib 
boriladigan amaliy mashg‗ulot va mashqlar. 
O‗z mohiyati bo‗yicha kompleks o‗quv mashqlari shu obyektning FM, 
favqulodda vaziyatlarning oldini olish va ularda harakat qilish masalalari bo‗yicha 
tayyorligining namoyishidir. 

Download 6,38 Mb.