O„quv mashqiga tayyorlanish. O‗quv mashqini tayyorlash korxona rahbari-
FM boshlig‗i zimmasidadir.
Mashqni tayyorlash va o‗tkazish uchun rahbarning o‗rinbosari va
yordamchilari tayinlanadi, rahbariyat shtabi yoki boshqaruv guruhi tuziladi.
Kompleks o‗quv mashqiga tayyorgarlik kalendar rejaga muvofiq amalga
oshiriladi. Reja ixtiyoriy ravishda tuziladi, uni rahbariyat shtabi boshlig‗i imzolaydi
va o‗quv mashqi rahbari tasdiqlaydi.
O‗quv mashqini o‗tkazish uchun rahbarning ko‗rsatmalari asosida quyidagi
hujjatlar tayyorlanadi:
- o‗quv mashqini o‗tkazish rejasi;
- tashkiliy ko‗rsatmalar;
- o‗rinbosar va yordamchilar (vositachilarning shaxsiy rejalari;
- ta‘minot rejasi (moddiy-texnik, aloqa, taqlid, komendantlik xizmati va
boshqalar);
- xavfsizlik choralari bo‗yicha yo‗riqnoma.
O‗quv mashqini o‗tkazish va uning mavzusiga, o‗quv maqsadlari va miqyosiga
bog‗liq bosqichlar bo‗yicha rejalashtiriladi. Har bir bosqich harakatning ma‘lum bir
davrini qamrab olgan masalalarni o‗z ichiga olishi kerak. Masalan, o‗quv mashqi
rahbariyati tarkibiga tabiiy ofat yoki texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlar sodir
bo‗lgani haqidagi xabarni yetkazish bilan boshlanishi mumkin.
Bu bosqichda favqulodda vaziyatlar bo‗limi, xizmatlar va tuzilmalarga xabar
berish va shtabda shoshilinch ko‗riladigan masalalar ishlab chiqiladi. Boshqaruv joyi
179
tashkil etiladi, muhofaza inshootlari tayyor holga keltiriladi, agar zaruriyat bo‗lsa, u
holda shaxsiy muhofaza vositalari beriladi, obyekt barqarorligini oshirish bo‗yicha
tadbirlar hamda ―FVlarning oldini olish va bartaraf etishda harakat qilish rejasi‖da ko‗zda
tutilgan tadbirlar amalga oshiriladi.
Keyingi bosqichda (o‗quv mashqi maqsadiga muvofiq) ishlab chiqarishni halokatsiz
to‗xtatish, avariya oqibatlarini kamaytirish, ishchi va xizmatchilarni qisman
evakuatsiya qilish, korxonada qolayotganlarni muhofaza qilish, tuzilmalarni to‗la
tayyor holga keltirish masalalari ishlab chiqilishi mumkin.
Uchinchi bosqichda, avariya-qutqaruv xizmatlari va tuzilmalar tomonidan
qidiruv-qutqaruv ishlarini va jarohatlanganlarga birinchi tibbiy yordam ko‗rsatishni
hamda FVlar oqibatlarini bartaraf etish masalalari hal etiladi.
O„quv mashqini o„tkazish rejasi. O‗quv mashqi masalalarini ishlab chiqish ketma-
ketligini aniqlaydigan asosiy hujjat - o‗quv mashqini o‗tkazish rejasidir.
Rahbar o‗quv mashqi rejasini tadbirlarning boshlanishidan kamida ikki hafta
avval tasdiqdaydi.
Korxona o‗quv mashqiga tayyorgarlik borasida tashkiliy ko‗rsatma rahbarning
buyrug‗i sifatida rasmiylashtiriladi va ijrochilarga avvalroq (odatda o‗quv mashqi
boshlanishidan bir oy avval) yetkaziladi.
Sardorlarning ma‘ruzalaridan keyin tuzilmalar joylariga qaytgandan
so‗ng rahbar o‗quv mashqini yakunlaydi.
O„quv mashqini baholash mezoni. Vazifalariing tayyorlik darajasi, sifati va
bajarilish samaradorligi, boshqaruv organi, xizmat va tuzilmalar ishining o‗quv
mashqidagi faolligini baholash uchun o‗zini amalda oqlagan asosiy sifat va miqdor
ko‗rsatkichlaridan foydalanish mumkin.
Bulardan tashqari quyidagi tadbirlar amalga oshirilishi kerak:
- umumiy tashkilotchilik;
- qabul qilingan qarorlarning to‗g‗riligi va maqsadga muvofiqligi;
- o‗quv mashqi davomida yaratilgan hujjatlarning to‗liqligi va maqsadga
muvofiqligi;
- qarorlarning o‗z vaqtida yetkazilishi va ularning o‗z vaqtida bajarilishi;
- hamkorlikni tashkil qilish va qo‗llab-quvvatlash;
- xavfsizlik qoidalariga rioya qilish e‘tiborga olinishi lozim.
Umumiy baho quyidagicha qo‗yiladi:
- ―a‘lo‖ baho, agar 50 va undan ko‗p foiz ko‗rsatkichlar ‖a‘lo‖ga baholangan,
25 % dan kam bo‗lmagani ―yaxshi‖ va ‖qoniqarsiz‖ baholar bo‗lmagan taqdirda;
- ―yaxshi‖ baho, agar 50 % dan kam bo‗lmagan ko‗rsatkichlar ―a‘lo‖ va ―yaxshi‖
bahoga, qolganlari ―qoniqarli‖ baholangan bo‗lsa;
- ―qoniqarli‖ baho, 65 % dan kam bo‗lmagan ko‗rsatkichlar ―qoniqarli‖
baholanganda.
Ishlab chiqilgan hujjatlar sifatsiz yoki sifati past bo‗lganda, xizmat va
tuzilmalar ishida tashkilotchilik bo‗lmaganda umumiy baho bir ballga pasayadi.
O„quv mashqi muhokamasi. Xotima qism - muhokamani korxona rahbari
shaxsan o‗zi o‗tkazadi. Rahbar muhokamaga oldindan tayyorlanishi kerak. Mashq
davomida u daliliy ma‘lumotlar to‗playdi, o‗rinbosarlari va rahbariyat
axborotlarini tiglaydi.
180
Muhokama oxirida rahbar o‗quv maqsadiga erishish darajasini aniqlaydi, har bir
toifada o‗rgatilayotganlarning harakatlariga baho beradi va keyingi o‗quv jarayonlarida
yoki qo‗shimcha mashg‗ulotlarda ochilgan kamchiliklarga barham berish borasida
vazifalar qo‗yadi.
Umumiy muhokamadan so‗ng o‗rinbosar va yordamchilar xizmat va
tuzilmalar, qidiruv-qutqaruv bo‗linmalari (agar ular jalb etilgan bo‗lsalar) bilan
shaxsiy muhokama o‗tkazadilar.
Obyektda o‗quv mashqi natjalari asosida kamchiliklarni bartaraf etish tadbirlari
rejasi tuziladi, ―FVlarni oldini olish va bartaraf etishda harakat qilish rejasi‖ va ―FM
rejasi‖ga zarur tuzatishlar kiritiladi, mashq yakuni bo‗yicha FM boshlig‗ining
buyrug‗i chiqariladi. O‗quv mashqida xavfsizlik choralarini tashkil qilish va
ta‘minlash uchun rahbar javobgardir. U xavfli joylarda komendantlik (tartibga
solish) xizmatini joriy etish, yong‗inlar, vayronalar, kommunal-energetika
tarmoqlaridagi avariyalarni taqlid qilish, bu uchastkalarni to‗sib (qurshab),
belgilab qo‗yishi shart. Mahalliy sharoitlardan kelib chiqqan holda o‗tkazilishi
kerak bo‗lgan o‗quv mashqida xavfsizlik choralari bo‗yicha yo‗riqnoma ishlab
chiqilib, barcha shaxsiy tarkib tomonidan uning o‗rganilishini tashkil etishi shart.
Xavfsizlik choralariga rioya etish uchun javobgarlik o‗quv mashqida
qatnashayotgan tuzilmalar sardorlari zimmasiga yuklanadi. Ular shaxsiy tarkib bilan
yo‗riqnomani o‗rganishlari, xavfli hududlarni (joylarni) belgilash tartibini
ko‗rsatishi, texnika va transport vositalarining soz holatda ekanligiga ishonch
hosil qilishlari shart.
O„quv mashqida quyidagilar ta‟qiqlanadi:
- xavfli taqlid vositalari va boshqa buyumlarni transportda odamlar bilan
birgalikda tashish;
- nosoz texnikani ishlatish;
- troslarga chiqish, ko‗tarma kranlarning o‗qi ostida, ekskavatorlarning
cho‗michlari ostida turish, vayronalarda muhandislik texnikasi ishlayotgan paytda
u yerda turish;
- ―jabrlanganlar‖ belgisi qo‗yilgan hududga shaxsiy tarkib va texnikani
joylashtirish;
- bekatlarda chap tomonga chiqish, mashinalar o‗rtasida turish va ular
ostida dam olish, yonilg‗i moddalar solingan idishlar oldida chekish;
- shaxsiy tarkibdan va tez alangalanadigan materiallardan 50 metrgacha
masofada tutun beradigan shashkalar yoqish va taqlid granatalarini portlatish;
- tutun bilan to‗la binolarga gazniqobsiz, gazdan muhofazalovchi komplektsiz
kirish;
- mashinalar va ularning atrofini sinchkovlik bilan tekshirmay, mashinalar
dvigatelini ishga solish va yurgizish;
- shaxsiy tarkib joylashgan joyda hamda yengil alangalanuvchi moddalar
yo‗nalishida portlovchi paketlar tashlash, yorituvchi va signal raketalarini
o‗chirish;
-
tegishli tashkilotlar bilan kelishmay, yer qazish ishlarini olib borish;
- tekshirilmagan manbalardan olingan, qaynatilmagan suvni ichish.
Tuzilmalarning sardorlar tarkibi avariya-qutqaruv va boshqa shoshilinch
181
ishlarni olib borishda xavfsizlikni ta‘minlash uchun quyidagi tadbirlarni o‗tkazishi
shart:
- bajariladigan ishlar hududini sinchkovlik bilan tekshirib chiqish;
- mexanizatsiya vositalari, elektr uskunalar, portlovchi moddalar va
yong‗indan xavfli vositalar bilan ishlaganda texnika xavfsizliga borasida amaldagi
ko‗rsatma (yo‗riqnoma) qoidalariga qat‘iy rioya etish;
- qulab tushishi xavfi bo‗lgan bino va inshootlar konstruksiyalarini
mustahkamlash yoki ag‗darib tashlash;
- ishlar olib borilayotgan joylarga ogohlantiruvchi (signal beruvchi) belgilar
o‗rnatishni amalga oshirish;
- o‗quv mashqi boshlangunga qadar muhandislik texnikasi hisoblarida
muhofaza vositalarida ishlash mashqlarini o‗tkazish.
|
