109
Bioterrorizm - ommaviy qirg‗in
qurollarini ishlatishda terrorizm turlari orasida
yuqori joyni egallaydigan o‗zining kuchli omillari
bilan bioterrorizm egallaydi. Hozirgi vaqtda
terroristlar qator davlatlarda biollogik retseptlarini
ishlab chiqmoqdalar. Ular
tinch yashayotgan aholi
o‗rtasida ommaviy infeksion kasalliklarni keltirib
chiqarishga urinishadi. Asosiy biologik moddalar
bioterrorizm davrida ishlatiladiganlar turli xildagi
mikroorganizmlar bo‗lib ular kasalliklarni keltirib
chiqaradilar.
Biologik
moddaning
asosiy
xossalariga quyidagilar kiradi:
- kichik dozada bo‗lishiga qaramay, tirik organizmlarni yo‗qotishga qaratiladi;
- belgilangan muddatda har xil kasalliklarni keltirib chiqaradi;
- bir vaqtni o‗zida emas, har xil yo‗llar bilan (nafas olish va chiqarish, zararli
hasharotlar
chaqishi; oziq-ovqatlar va suv) orqali tarqatilib, inson hayotiga xavf
tug‗dirish;
- diversantlarni xufiyona qo‗llash usullari;
- ko‗p kasalliklarni inson orqali sog‗lom insonlarga yuqtirish;
- biologik moddalarni tarqatilish o‗choqlarini berkitish usullari;
- faqat tirik organizmlarga tarqalishini ixtiro qilinishi.
Biologik moddalar bo‗limlar bo‗yicha xufiyona davr ichida ishlatilishi bir
biridan farqlanadi. Biologik moddalarning davom etishi bo‗yicha xufiyona davri 3
guruhga bo‗linadi:
1. Tez rivojlanuvchi - toksin, botulizm zararlanishining
birinchi kuniyoq
maksimum tarqalishini ta‘minlash.
2. Sekinroq harakatlanuvchi - zarralangandan so‗ng 2-5 kun o‗tgandan keyin
maksimal tarqalishini ta‘minlash.
3. Qoldirilgan harakat - zararlanishini 5 kun yoki ortiqroq vaqt o‗tgandan keyin
kasallik paydo bo‗lishidir.
Mustahkamlik bo„yicha (yashash miqdori) tashqi muhitda patogen
mikroorganizmlar 3 guruhga bo„linadi:
1. Mustahkamlik darajasi kamlari (viruslarning saqlanishi) - 1-3 soatgacha.
2. Nisbatan (o‗rtacha) mustahkamlik - 1 kun mobaynida viruslarni saqlanishi.
3. Yuqori mustahkamlik darajasiga ega bo‗lganlari - uzoq kunlar mobaynida
saqlanuvchi viruslar.
Birinchisiga bog‗liq biologik agentlar, og‗ir yo‗qotuvchilarni tashkil etuvchilar
nisbatan oxiri o‗lim bilan tugallanadigan modda guruhlarda safdan chiqaruvchi
qo‗zg‗atuvchilar kiradi. Undan tashqari mehnat qobilyatini yo‗qotish holatlarini
keltirib chiqaradi.
Ikkinchi guruh biologik moddalarga vaqt o‗tishi bilan sog‗ayib
ketadigan
moddalar kiradi, sog‗lomlashtirish muddati 10 kundan bir necha oygacha talab
qilinadi.
Taxmin qilinishicha terroristlar qo‗llaydigan usullar ko‗proq portativ bo‗lishi
mumkin. Hattoki, ular tashqi ko‗rinishi maishiy xizmat qiladigan narsalarga
110
o‗xshaydi, chemodonlar, xo‗jalik va yo‗l sumkachalari, tuflilar, ularga mo‗ljallangan
qog‗oz qutilarga oziq-ovqat paketlariga o‗xshash jihozlar bo‗lishi mumkin.
Terroristlarning terror harakatini oshirish uchun mo‗ljallangan obyekt va
hududlar ommaviy odamlar yig‗iladigan vokzal, aeroport,
dengiz va daryo portlari,
metrolar, sport zallari va majmualar, kinoteatrlar, supermarketlar, katta ofislar,
idoralar va hokazolar. Oziq-ovqat omborlari, suv havzalari, suv ta‘minot stansiyalari
bo‗lishi mumkin.
Biologik agentlarning birdan-bir xavfli tamoyillari shundan iboratki, qachon va
qayerda qanday holatlarda qo‗llash va indikatsiyasini aniqlash mushkul va o‗z
vaqtida chora ko‗rishni belgilay olish qiyin.
Insonlarni zararlashda qo‗llaniladigan bakterial moddalarni qo‗llashda
qo‗llanadigan usullar quyidagicha
- bakterial moddalarni tarqatishda aerozol ballonlaridan foydalanish;
- diversiya yo‗li bilan oziq-ovqat va ichimlik suvlarini zararlash;
- kasallik tarqatuvchi pashshalar va chaquvchi
hayvonlardan foydalanish
mumkin.
Kasallik uyg‗otuvchilarni tarqatishda ko‗proq tashuvchilardan foydalaniladi.
Bunday tarqatish kasalliklari chuma, Sari lixoradkasi, Ku-lixoradkasi, tularemiya,
Sibir yarasi va boshqa turdagilar kiradi.
Ular quyidagi omillar bilan anqilanadi:
1. Aktiv biologik tarqatuvchilar odam va hayvonlarga faol hujum qiladigan va
qon so‗ruvchilar uchun hamda oziq-ovqatni zararlovchilar.
2. Inson va hayvonlar uchun uzoq muddat uyg‗otuvchi infeksiyalarni saqlavchi
kana va
pashshalar, bitlar orqali.
3. Tabiat qo‗ynida infeksiyalarni mustahkam tashkil etuvchi avloddan-avlodga
o‗tkazuvchi hayvonlardan foydalanish usuli.
4. Nisbatan yengil ko‗payadigan, sun‘iy zararlaydigan tez ko‗payuvchi
narsalardan foydalanish.
5. Ma‘lum bo‗lmagan tarqatuvchilardan foydalanishi ham mumkin. Noma‘lum
yoki
belgilanmagan
usulda
tez
va
mustahkam
infeksion
kasalliklarni
tarqatuvchilardan foydalanish usullari.
