113
Protivogaz sumkada olib yuriladi, lekin sharoitga ko‗ra 3 holatda olib yurilishi
mumkin ―safar‖, ―tayyorgarlik‖, ―jangovor‖.
Ayiruvchi protivogazlar. Suv bosgan boshpana va binolarda, toza havo
yetishmasligi aniqlangan joylarda qutqarish ishlari olib borilganda foydalaniladi. IP-
46 (yoki IP-46M) ajratuvchi protivogazlar quyidagi asosiy qismlardan iborat:
qat-qat buklanuvchi naychalari yuz qism;
natriy peroksid to‗ldirilgan regenerativ patron;
regenerativ patronnish, u neonga o‗rnatilgan briket va kislotali ampuladan
iborat ishga soluvchi moslama;
nafas olish uchun rezina xalta;
duraluminiydan ishlangan korkas (g‗ilof);
sumka.
Natriy peroksidi kimyoviy bog‗langan kislorodni ajratib, ajralib chiqarayotgan
havodagi karbonat angidrid va suv bug‗larnni yutadi. Regenerativ patronning harakat
vaqti undagi kislorod zaxirasiga qarab belgalanadi: oshrish bajrilganda bir soatga,
o‗rtacha -2 soatga, tinch holatda 4-5 soatga yetadi: suv ostida 30 minutdan ortiq
qolishga ruxsat etilmaydi. Atmosferada bug‗uvchi gazlar (masalan, is gazi) bo‗lsa,
gopkalipt patronidan foydalanish kerak. Unda is gazi karbonat angidridga aylanadi.
Respiratorlar. Respiratorlar nafas a‘zolarini radioaktiv va tuproq changlari va
bakterial aerozollardan himoya qiladi, hozirgi vaqtda respiratorlardan R-2 va 1PB-1
―lepestok‖ keng qo‗llanilmoqda.
R-2 respiratori nafas olish, nafas chiqarish klapanlari, burun qisqichi va
tasmalari bo‗lgan yarim maska yuzga keladi, engak va burun uning ichida qolishi
kerak, tasmalar boshga tortiladi.
1PB-1 resshfatori ―Lepestok‖-sintetik filtrlovchi materialdan tayyorlangan
bo‗lib, bir marta foydalanish uchun mo‗ljalangan, kiyish uchun respirator paketdan
olinib, rezina shnurishgacha uch taxminan kerak bo‗lgan uzunlikda cho‗zib
bog‗lanadi, engakdan boshlab yuzga kiyiladi, aluminiy plastinka qisiladi va tasmalar
ensaga bog‗lanadi.
Nafas a‟zolarini himoya qilishini oddiy vositalari. Paxta doka bog‗lami.
Buning uchun 100x60 sm li doka olinib, yertasiga eni va bo‗yi 20x30 sm va qalinligi
1-2 sm qilib paxta solinadi, so‗ng u doka bilan o‗raladi. Dokaning uchlarini 35 sm
dan kesib bog‗ich olinadi, bog‗lam engak, og‗iz va burun berkiladigan qilib tug‗iladi.
Borich uchlari boshning yuqori suyagi va ensa ustidan bog‗lanadi. Changga qarshi
matoli maska PTM-1 oynali korpus va bog‗ichdan iborat. Maskaning korpusi
matodan 4-5 qavat qilib tikiladi, kiradigan teshiklarga o‗lchovi 5,5x4,5 sm.li oyna
qo‗yiladi, bogich 35x70 sm qilib polotnodan tikiladi. Maska boshga yopishib turishi
uchun yuqoridagi chokka rezina qo‗yilib tikiladi, ko‗ndalangiga ham rezina qo‗yiladi.