elektrodi usulini qo’llab o’lchash.
Bu usulda yerga ulash qurilmasi qilinadigan maydonga o’lchamlari haqiqiy yerga ulagichlarga teng bo’lgan nazorat elektrodi qoqiladi. Nazorat elektrodidan kamida 20 metr va bir biridan eng kamida shuncha masofa uzoqlikda yerga yordamchi elektrod (YoE) va zond (Z) qoqiladi. Bu elektrodlar uzunligi 0,8...1,0 m, diametri 10...20 mm dan kam bo’lmasligi lozim. Keyin esa MS-0,8 yoki M-416 asbobini qo’llab nazorat elektrodining qarshiligi o’lchanadi (2-rasm).
Тuproqning solishtirma qarshiligi esa quyidagi ifoda yordamida topiladi:
, Om∙m (3)
bu yerda - nazorat sterjenining o’lchangan qarshiligi,Om;
- sterjen uzunligi, m;
- sterjen diametri, m;
- sterjen o’rtasidan yer yuzasigacha bo’lgan masofa,
, m.
bu yerda - sterjenlar ko’miladigan ariqcha chuqurligi, m.
Тuproqning solishtirma qarshiligini Venner usulida o’lchash
Bu usulda tuproqqa o’lchamlari bir xil bo’lgan 4 ta sterjen bir-biridan bir xil uzoqlikda bo’lgan masofada (a) to’g’ri chiziq bo’ylab qoqiladi (2b-rasm). Тuproqqa sterjenlarni qoqish chuqurligi ular orasidagi masofaning 1/3 qismidan oshmasligi lozim.
O’lchash vaqtidagi asbobning sterjenlarga ulash sxemasi 2b-rasmda keltirilgan. Asbobning ko’rsatkichi bo’yicha tuproqning solishtirma qarshiligi quyidagi ifoda bilan topiladi:
, Om·m (4)
bu yerda - asbobning ko’rsatkichi, Om;
- sterjenlar orasidagi masofa, m, ( >10 m).
Uchinchi va to’rtinchi ifodalar bo’yicha hisoblab topilgan solishtirma qarshilik o’lchash vaqtidagi qarshilikni ko’rsatadi. Bu qarshilik faslga bog’liq holda o’zgarishi mumkin.
Shuning uchun ham yerga ulash qurilmasini hisoblaganda hisobiy solishtirma qarshilik deb ataluvchi kattalikdan foydalaniladi:
, Om·m (5)
bu yerda - fasl (kuchaytirish) koeffitsenti (4-ilova).
5. YERGA ULASH QURILMALARINI HISOBLASH
Yerga ulash qurilmalarining hisobi yerga ulagichning qarshiligini aniqlashdan, uni elektr uskunasi planiga joylashtirish va sterjenlar sonini topishdan iboratdir.
Berilgan dastlabki ma’lumotlar asosida hisoblash quyidagi tartibda olib beriladi:
5.1. PUE talablari asosida yerga ulash qurilmasi uchun yo’l qo’yiladigan, yahni me’yoriy qarshilik, belgilanadi. Kuchlanishi 1000 V bo’lgan elektr tarmoqlarida <4 Om:
5.2. Parallel ulangan tabiiy yerga ulagichlarni hisobga olgan holda sunhiy yerga ulagichlarning qarshiligi aniqlanadi:
, Om (6)
bu yerda: - tabiiy yerga ulagichlar qarshiligi, Om:
- yerga ulagich qarshiligining me’yoriy qiymati, Om.
5.3.Тuproqning hisobiy solishtirma qarshiligi quyidagicha topiladi:
a) Тikka sterjenlar uchun
, Om∙m (7)
b) Yotiq sterjenlar uchun
, Om∙m (8)
bu yerda: -tuproqning solishtirma qarshiligi, Om∙m yuqoridagi usullar bilan o’lchanadi yoki tuproq turi ma’lum bo’lsa maxsus jadvaldan olinadi, (3-ilova);
; -fasl (kuchaytirish) koeffitsentlari (4-ilova);
5.4. Sterjenlarning tanlangan holatiga bog’lik holatda yakka yerga ulagichning tok oqimiga bo’lgan qarshiligi ( ; ) aniqlanadi. Bunda 5-ilovadagi sxema va formulalardan foydalaniladi.
Agarda sterjenlar burchak prokatdan qilingan bo’lsa, formulalardagi diametr o’rniga ekvivalent diametr quyidagi ifoda orqali topib qo’yiladi:
, m (9)
bu yerda : - burchak prokatning yelka kengligi, m.
5.5. Ma’lum bir masshtabda sterjenlarni tanlab olingan usulga binoan uskuna planiga joylashtiriladi va sterjenlarning dastlabki soni aniqlanadi. Buning soni asosida 6 ilovadan foydalanish koeffitsiyentlari ( ) olinadi.
5.6. Birlamchi qabul qilingan foydalanish koeffitsenti asosida tikka sterjenlarning taxminiy soni hisoblanadi:
, dona (10)
bu yerda - foydalanish koeffitsenti (6-ilova).
5.7. Тikka sterjenlarni bir-biriga ulaydigan yotiq elektrodlar (po’lat lentalarning) qarshiligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
, Om∙m (11)
bu yerda -ulagich po’lat lentaning o’rtasidan yer yuzasigacha bo’lgan masofa
( = 0,5 - 0,8 m );
- ulagich po’lat lentaning uzunligi, m.
Ulagich po’lat lentaning uzunligi quyidagi ifoda bilan topiladi:
, m (12)
bu yerda : - tikka elektrodlar orasidagi masofa, m;
- tikka elektrodlar soni, dona.
5.8. Yotiq po’lat lentalarning qarshiligini hisobga olgan holda (6) formula bo’yicha topilgan tikka sterjenlar qarshiligiga tuzatish kiritiladi:
, Om (13)
5.9. Тikka sterjenlarning haqiqiy sonini topamiz:
, dona (14)
bu yerda - tikka yerga ulagichlarning foydalanish koeffitsenti (6-ilova).
|
