41
4§. Rafinatsiyalashni kimyoviy usullari. Mumsimon moddalarni ajratib
olish
Rafinatsiya deb yog’larni aralashma va
hamrox moddalardan tozalash
jarayoniga aytiladi.
Rafinatsiya turli fizikaviy va kimyoviy jarayonlarning murakkab
kompleksidir, ularni qo’llash yog’dan hamrox moddalarni
ajratib olishga imkon
beradi. Bu jarayonlarning harakteri, yog’ning tabiati va tozalangan yog’ sifati bilan
aniqlanadi.
Rafinatsiya jarayonining oldiga qo’yiladigan muhim muammolardan biri bu,
moyni keraksiz moddalardan tozalash bilan birga ajratib olinadigan ikkilamchi
mahsulotlarning tabiiyligini saqlab qolish va ikkilamchi mahsulot sifatida samarali
foydalanishdan iborat. Rafinatsiyaning to’liq sikli o’z ichiga qo’yidagilarni
oladi
[3]: fosfatidlarni chiqarib yuborish;
mumsimon moddalardan tozalash; erkin yog’
kislotalarini ajratish; rang va xid beruvchi moddalardan tozalash.
Rafinatsiya usulini shunday tanlash kerakki, bunda yog’ning trigliserid qismi
o’zgarishsiz kolsin va yog’dan maksimal miqdorda kimmatli hamrox moddalar
(fosfatidlar) ajralib chiqsin. Rafinatsiya zaharli ximikatlarni ham to’liq yukotishni
ta’minlashi kerak.
Rafinatsiyalanuvchi yog’larga, ularning kaysi maqsadda qo’llanilishiga qarab
bir nechta talablar quyiladi. Oziq-ovqat uchun ishlatiladigan yog’lar to’liq sikl bilan
rafinatsiyalanishi kerak: fosfatidlar va
mumsimon moddalarni ajratish, erkin yog’
kislotalarini, pigment moddalarni yukotish kerak. Texnik maqsadlar uchun
ishlatiladigan yog’lar qisqa sikl bilan rafinatsiya qilinadi. Masalan,
gidrogenizasiyaga ketayotgan yog’ dezodorasiya qilinmaydi.
